Monday, 29 January 2018

"JERUSALEM" - KHAWPUI NGAIHNAWM CHU

"JERUSALEM" - KHAWPUI NGAIHNAWM CHU (Thu ngaihnawm)

                                                HC Lalramdina


          Tûn hnaia khawvêla chanchin ngah takte chu US President, Donald Trump leh North Korea President, Kim Jong Un te hi an ni âwm e. An inkâr boruak țhat loh ziate pawh kan hre fur âwm e. Khawvêl mipuite tîtî ber pawh a ni a, engtin nge an inkâr boruak hi a awm zêl ang tih hi khawvêl mipuite ngaihchân ber pawh a ni. Chutih mêk lai chuan, Jerusalem khawpuiin chanchin ngaihnawm tak a lo nei ve mêk bawk a. Khawvêl mitfûkna ber a ni chho mêk a ni. Jerusalem khawpui hian eng ang chanchin ngaihnawm nge a neih tih tûn țumah hian ka rawn chhawp chhuak dâwn a ni.



          US President, Donald Trump-an N.Korea sâwrkâr nên khawvêl tirâlți khawpin boruak an siam a. Chu an inkâr boruak sâng tak luahlân lâwp khawpin 6.Nov.2017 a Donald Trumpa'n Jerusalem chu Israelte khawpui (Capital) a a pawm thu a puan ațang khân khawvêl mitfûkna leh hawilam a dang ta țhup mai a, Jerusalem lam an hawi ta țhup mai le! Trump-a hian USA President tûr thlanna tûr, election campaign âu hlaah, Presidênt atâna thlan tlin a nih chuan Israelte khawpui atân Jerusalem hi puan a nih tûr thu a lo tiam tawh kha a ni. He a thutlûkna a puan ațang khân, Middle East mai nilo, khawvêl hmun hrang hranga Islamic hote chuan, Trump-a thupuan duh lohna lantîrin buaina nasa tak an chawk chhuak ta luai luai mai a ni. Hmânlai ațangin Jerusalem hi Middle East mite tân hian eng chiah nge maw a lo nih chu le?


JERUSALEM :- Jerusalem hming awmzia chu "Lungphûm" emaw "Remna Khawpui" tihna a ni a. A hming hmasa chu "Erusalima" a ni. Jerusalem hi mak tak maiin History leh Thuthlung hlui Theology laipui a ni a. Mediterranean tuipui ațanga mêl 30-a hla, Tuipui thi ațanga mêl 14-a hla, Bethlehem Hmârchhak ațanga mêl 5-a hlaa awm a ni. Jerusalem hi khawvêla khawpui upa berte zînga mi a ni a, Bible-a kan hmuh theih chinah hmânlai Mesopotamia rama, Kanan mite chênna leh hnamzia hmanna hmun a ni. A bul vêlah hian khawpui mawi tak tak a tam avângin sakhaw hmun pawimawh atân pawh a remchâng hle a. Kum zabi 8-na lai ațang tawh khân sakhaw hmunpui leh khawpui pawimawh tak, Juda lal ram tâna hmun pawimawh ber a lo ni tawh a ni. Lal Davida'n khawpui hmunpuiah a siam thu Bible-ah kan hmu a ni (II Samuela 5:6). Solomona pawhin tah hian Temple pawh kha a sa ta a ni (I Lalte 5). Jerusalem hi Gihon ațangin BC 4500 vêl ațang khân a lo in dinchhuak nia sawi a ni a. BC 1010 vêl khân Lal Davida khawpui tia koh niin, Israelte thinlung luahtu a ni zui ta zêl a ni.

          Jerusalem khawpui hi hmânlai ațang tawhin tûn hun thleng mai hian khawpui hmingthang tak a nih rualin, hliam na tak tak a tâwk zing hle mai a. Vawi 2 tihchhiat a ni a, vawi 23 hnehin an awm a, vawi 52 beih a tâwk a, vawi 44 lâk lêt a tâwk bawk a ni. Jerusalem hlui (Old Jerusalem) lam kulhbang khu kum 1541-ah an siam a. 1948-ah Jerusalem khawpui chu East leh West in an țhen ta phawk a ni.

          Jerusalem khawpui hi tûn hnai mai kum 83 chhûng ngawt pawhin awpbehna hrang hrang vawi 5 a tâwk a. Turkish, British, United Nations, Jordan, a tâwpah Israel war of Independent leh Six Days War hnu ațangin Jerusalem chu Judate kutah a lo awm leh ta a ni. Chutih lai chuan, Jerusalem khawchhak lamah chuan Palestinian-te buk takin an awm bawk a. Jerusalem-ah hian boruak lian tak chênchilh tlattu Judaism leh Palestinian-te inkâr țhalo hi a awm reng a. He boruak pahnih chênchilh tlatna avâng hian buaina reh theilo leh inthahna/inphilna thâwm reh lo hia châmbâng reng a ni. Hêng thil avâng hian khawpui mawi tak leh hmingthang tak ni mahsela, khawpui râlți leh țihbâiawm tak a ni ve reng thung a ni.

          Jerusalem hi Six Days War hnu, kum 1967-ah khân insuihkhâwm lehna (Reunification) an nei a. Rorêltu pahnih, Israel District Jerusalem leh Palestinian Governorate Jerusalem - in a awm ta a ni. Jerusalem Municipality Body hmangin inenkawlna an nei a, Mayor Council hi pahnih, Israel Mayor Nir Barkat (Likud) leh Palestinian Mayor (East) Zaki Ghul Critular. Jerusalem ah hian mihring 887,652 an chêng a, Juda hnam 64%, Arab 35%, a dangte 1% (2016) an chêng a ni. Jerusalemah hian sakhaw lian zual bîk 3 a awm a, Juda sakhua, Mosolman leh Kristian sakhua te an ni.

          Jerusalem khua tluka he khawvêla khaw pakhat awm tawh zawng zawng zînga hnamtinte âtchilh leh ruihchilh khua hi a awm kher âwm love. Hnamtinte ruihchilh khua a nih tûr thu, Bible-ah kan hmu a ni. "Ngai rawh u, Jerusalem chu a vêla mipui zawng zawngte tân ruihna novah ka siam ang a,...(Zak 12:2,3) Chutih mêk lai chuan, tûn hnai mai hian Jerusalem hian theihnghilh a hlawh țan ta emaw ni, tih theih tûrin thlauhthlâkin a awm mêk a.

          Tûn hnai lawk khân UN chuan, "Solomona Temple sakna tlâng, tûna Mosolman Temple 'Dome of the Rock' dinna hi Israel History nên inkungkaihna a nei lo a ni," a ti a. Jerusalem-a khawvêl ram hrang hrangte Embassy pawh Jerusalem ațanga insawn chhuakin, Tel-Aviv khawpuiah an insawn ta sung sung bawk a ni. A hma lawkin, Eastern leh Gaza Strip vêla Judate chênna tûra Israel sorkarin insakna tûra hma a lâkna chu UN Security Council chuan a lo dem tawh a.Israel lamțanga ngaih, US President Barack Obama kaihhruai lah chuan VETO power hmang lovin a inhnûkdâwk ta bawk si a.

          Amaherawhchu, Jerusalem pawimawhzia chu Sam ziaktu chuan hetiang hian a sawi a ni. "Aw Jerusalem, ka theihnghilh che chuan ka kut dinglam hian a thil thiam hi theihnghilh ve rawh se. Ka hriat reng loh che chuan, ka lei hi ka dangah bet tlat rawh se; ka hlimna ber aia Jerusalem ka duh zâwk loh chuan" tiin. (Sam 137:5,6). He Sam ziaktu kaltlanga Jerusalem in Pathian thinlung a luah tlatna avâng hian khawvêl hian Jerusalem hi a hnuchhawn san tak tak thei lova, khawvêl hnamtinte tân ruihna hlo a la chang chho ta zêl zawng a nih hi.

          US President thar Donald Trump chuan a campaign au hla ang leh a lo intiam tawh ang ngeiin, 6.Nov.2017 khân Jerusalem chu Israel khawpuiah a pawm thu puangin, US Embassy, Tel-Aviv ami pawh Jerusalem-ah sawn tûrin thupêk a chhuah nghâl a. Chu a thupuan chuan khawvêl hnam hrang hrangten Jerusalem an ruihchilhna a rawn ti tho thar leh ta a. Hetih lai hian, UN memberte rang takin an țhukhâwm nghâl a, memberte zînga a tam zâwkin President Trump-a thutlûkna chu an pawm loh thu an puang ve nghâl bawk a ni. Tûnah hian khawvêl hmun hrang hrangah President Trump-a thupuan duh lo hian buaina a chhuak mêk a ni.

          Bible-in a lo sawi tawh angin, Jerusalem hi hnamtinte tâna ruihchilh lehzualnain a hmuak mêk niin a lang.


                         HLAWNCHHING

No comments:

Post a Comment