RAM HMASÂWNNA BUL - HRISÊLNA
(2018 World Health Day) (Article)
HC Lalramdina
Mihring nupa, chhûngkua, unau, țhenawm khawvêng leh țhenrual te inrem tirtu țha ber chu inngaihsak tawnna hi a ni ti ila a sual âwm love. Nupa, Nula/Tlangval inhmangaih takte pawh hian kan kawppuite laka kan beisei ber chu inngaihsak tawnna hi a ni.
Mipuite pawh hian hruaitute laka kan beisei leh kan lungâwina ber țhin pawh inngaihsakna hi a ni fo mai. Chutiang bawkin, kan Zoram pawh hian ngaihsaktu hi a mamawh reng a, kawng hrang hrang hêng - Ram hruaitu ten ram an hruai dânah te, sum lâkluh leh hman dânah te, ei leh bâra intodelh kawngah te, hnam dang ten min chîm ral lohna tûr thuah te leh mipui rilru sûkthlêk dân leh hmasâwnna thuah te hian ngaihsak reng a mamawh a ni.
Tûnlai hian natna tam tak, hlauhawm tak takte hian min tuam vêl reng a. Thihnate lah hi a tamin thih dân pangngai lo deuha thih te lah a tam ta hle mai. Chu lovah, tarte ai maha țhalaite an thi tam zâwk emaw tih mai tûrte hi ngaihtuah ngun ngai tak chu a ni phawt mai. Chuvâng chuan, kan ram hian eng kawngah ber hian nge ngaihsak a ngaih tâk tih hi kan thlir thiam a ngai hle a ni.
Tûnlai khawvêla kan ram dinhmun leh kan ram kal zêl dân han thlir hian mipuiin kan mamawh êm êm mai nia lo lang ta chu "Hrisêlna" hi a ni âwm e. Hrisêlna chungchâng hi Doctor-te leh hrisêlna lama thawktute sawi kher tûr pawh a ni lova, hrisêlna hlutzia hretute leh ram ngaihsaktute sawi tûr a ni mah zâwk âwm e. Tirhkoh Paula'n, "Hmangaihna ka neih si loh chuan... engmah lo," a tih ang khân; Ram siam țhat tumin intodelh tum mah ila, hausak duhin tha leh zung eng ang pawh sên inhuam mah ila, ram nuam leh entawntlâk nihte pawh tum țhîn mah ila, "Hrisêlna kan neih si loh chuan eng ruai mah kan ni chuang lovang". Chuvâng chuan, kan ram siam țhat nân leh hmasâwn nân mihring kan hrisêl phawt tûr a ni tih hi a lang chiang hle âwm e.
Hrisêlna kan mamawh zia leh a țûl zia kan sawi dâwn chuan kan hrisêl lohna hrang hrangte leh natna kan buaipui dân te hi sawi tel a țûl fo țhîn. Natna avânga Damdâwi In hla zâwk kal nân te, hrisêlna kawnga hma kan sâwn theih nâna sawrkarin kawng hrang hranga hma a lâknaa sum leh pai, tha leh zung a sên tam țhin dân te, chhûngkaw tam tak khawsak a tihbuaizia te, damlo tha sên bâka a enkawltute hna țhulh tam dân leh an hun khawhral hlutzia te, damdâwi man bâka intuituahna hautakzia te hi ngaihtuah tham tak a tling a ni.
Hêng kan hrisêl lohna te leh, kan hrisêl loh avânga kan thihnate hian nun a tihreawm a, chhûngkua leh khawtlâng min nghawng a, kan ram hi economics lamah nasa takin min pawthniam a ni. Ram leh khawtlâng tân leh mahni chhûngkaw hmasâwnna tûr kawngah kan thawh tûr ang min thawhtir theih loh phah a. Kan nat miau chuan kan damna tûrin sum leh pai tam tak kan sên a ngai a, hna tam tak kan țhulh a ngai rêng a ni. Chuvâng chuan, kan ram hian hrisêlna kawngah hian ngaihsak a mamawh hle a ni.
Thufingin, Tihdam aiin invên a țha zâwk," a lo tih hi hre thawkhat tawh viau mah ila, a taka hman țangkai nachâng kan la hre tâwk lo hle niin a la lang. Miten min tihnat ai mahin mahnia natna kan insiam hi a tam zâwk a, thihna tam tak hi chu mi min tihnat vâng ai mahin, mahni thiltih ațanga lo thleng hi a ni fo.
Hrisêlna chungchâng thu han sawi hi chuan dam reina tih thu hi sawi tel ve ngei a țûl bawk țhîn. Pathian malsâwmna ropui tak kan dawn theih chu dam reina hi a ni a. Khawvêl ram hrang hranga mihring dam chen an chawhrual zât te, India ram leh keini state bîk dam rei dân han en te hian dam rei hnam kan ni hranpa lo. Dam rei hi eng vâng nge ti ila, a chhânna âwm ber chu hrisêl vâng a ni e, tih loh rual a ni lovang.
Kan ram hruaitute leh mi țhahnemngaite hnên ațanga kan thu hriat lâr ber pakhat chu, "Ei leh bâra kan intodelh tlat chuan mahni kea ding tûrin chakna kan nei tihna a ni," tih hi a ni. Hetiang chiah hian hrisêlna kawngah hian mahni țheuh hi kan intodelh a pawimawh a, hrisêlna kawnga intodelh hi chuti tehchiamin a har lo kan ti thei ang - Kan thih leh dam chu min siamtu Pathian thu thu a nih rualin, mahni chhia leh țha hriatna hmang thei chin (Naupang chhia ni lo) chuan hrisêlna kawnga mahni țheuh intodelh tûrin tih theih kan ngah êm êm a ni. Kan hrisêlna tûr kawng hrang hrang damdâwi lam thiamte zirtirna kan dawn țhîn te hi kan zawm phawt chuan awlsam têin kan intodelh mai dâwn a ni.
Hrisêlna kawnga hma kan sâwn zêl theih nân kan in leh a vêl te tifaiin enkawl țha ila. Mahni invawng faiin, ei leh inah insûm ila, kan châk zâwng leh tui tihzâwng aiin kan taksa mamawh leh ngeihzâwng te ei țhîn ila. Zu leh Drug ngawl veite enkawltu infaksiak ai chuan chîng lo tûra beitute hi fak tam zâwk ila. Tin, kan lo hrisêl theih zâwk nana sum sên tûr tam zâwk ngaihtuah te, damdawi in lian zâwk din tih lampang hisâp vak ai chuan kan lo hrisel zâwka, damlo enkawlna leh thil chîn țhalo chîng te chhanchhuahna buaipui tûr an lo tlêm zâwkna lam ngaihtuah chhuah thiam hi kan ram hmasâwnna tûr, a bul ber zâwk a lo ni.
HLAWNCHHING
No comments:
Post a Comment