Thursday, 11 February 2016

DAM LEH HRISELNA

DOCTOR LAMPANG

1. Psychiatrist - Rilru lampang

2. Podiatrist - Ke lampang

3. Optometrist - Mit lampang

4. Dentist - Ha lampang

5. Urologist - Phing (Bladder) lampang

6. Obstetrician - Fa neih leh rai lampang

7. Pediatrician - Naupang lampang

8. Oncologist - Cancer lampang

9. Neurologist - Thluak leh nerve lampang

10. Cardiologist - Lung lampang

11. Nephrologist - Kal lampang

12. Rheumatologist - Ruh chuktuah leh tha lampang

13. Dermatologist - Vun lampang

14. Endocrinologist - Hrawk, Thalbe lampang

15. Gastrologist - Chaw kawng leh pumpui lampang

THISEN SANG

THISEN SANG AWMTIR THEI TU

          Thisen tisang theitu hi chi hnihah then a ni a, chungte chu :-

1. TIHDANGLAM THEIH LOH

1) Kum alo upatin BP chu alo sang ve mai thin.

2)  Inthlahchhawn.

2. TIHDANGLAM THEIH

1) Thau lutuk (Obesity)

2) Chi ei tam lutuk (High Salt intake)

3) Thau ei hnem lutuk (Saturated Fats)

4) Zu in tam lutuk (High alcohol intake)

5) Mei zuk.

THISEN SANG LO LANCHHUAH DAN

1)) Lu na an nei a, zingah chal bawr vel hi a na deuh ngut ngut thin.

2) An chau ngawih ngawih thin.

3) An zawi em em bawk thin.

4) Hnara thisen zam te thisen kal chak lutuk vangin an lo thler a, hnar alo thi vak thin a ni.

5) An awm te a lo na thin.

6) An thaw te a lo hah a, a chham bawk thin.

7) An khawhmuh alo fiah lova, mitdelna hial a thlen theih thin.

8) Kal (Kidney) a khawih tel chuan zanah zun an cheh a, zun an lo ngah a, a chang phei chuan an zun alo thi hial thin.

9) Thluak lam a khawih chuan thluakin a mamawh ang tawk thisen a hmu lova, taksa peng thenkhat te alo zeng phah hial thin a ni. An khawhmuh te a lo fiah lovin an tawng te a tibuai a, nikhaw hre lovin an let der thin.

THISEN SANG LAKA INVEN DAN

1) I taksa rih zawng chu a tawk chiah a ni tur a ni. (Kum leh san zawng phu tawk).

2) Chi ei insum a pawimawh hle.

3) Zu in loh a tha.

4) Zial leh sahdah rawng kai reng reng tih miah loh a tha.

5) Exer lak thin a pawimawh hle. Nitin emaw regular taka lak a tha. Phur chang changa tih ngek hi chu a that tho laiin a tangkai zual lem lo.

THISEN SANG ENKAWL DAN

1) A chunga point 5 kan sawi takte khi zawm a pawimawh hle.

2) ANTI HYPERTENSIVE DRUGS

          Damdawi reng reng hian thisen sang a tidam thei lova, a thunun (control) mai chauh a ni. Chuvangin damdawi ei hnua BP alo ziaawm tak viau pawn damdawi chu ei chhunzawm zel tur a ni a, damchhunga ei a ngai tlangpui thin.

(Source - Hriselna Huang).

HEPATITIS

- Dr. Zoramthanga. M.D (Medicine).

HEPATITIS / THIN VUNG

          Thin hi taksa peng zinga a pawimawh ber pakhat a ni. Hna chi hrang hrang a thawh tlangpuite chu :- Kan chaw ei zawng zawng te hi thinah a lut chho vek a, taksa tana hman tlak turin alo sawngbawl a ni. Glucose te, thau-cholesterol, triglyceride te, sa (protein) te leh vitamin te a chhekin a sem kual vel a ni. Taksaa bawlhhlawh tam tak mît (bile) -ah a paih chhuak a, damdawi tam takte hi thawk thei turin alo siam danglam a, tin, an thawh tur an thawh zawhah a paih chhuak leh a ni. Thisen tikhal tu hi thin siam a ni a, thin chak lo te hi an thisen a pan a, an thi duh bik a ni. Albumin te siamin a siam tlem chuan vung te a thlen thei a ni. Tin, taksa in hrik a do naah thui tak a thawk bawk a ni. Hepatitis hi thin vung tihna a ni. Chhan tam tak a nei a. Natna hrik - virus, bacteria, protozoa te, damdawi chi hrang hrang - antibiotic, na chhawkna, hnimhlum, cancer damdawi etc ten thin vung an thlen thei.

A tlangpui te chu :- Hepatitis A, B, C, D, E, G, cmv, eb virus, TB hrik, Amoeba/Santen hrik/Malaria, Drugs - na chhawkna - Acetaminophen, Brufen - Antibiotics - Tetracycline, Rifampicin, Hnimhlum leh a dang - Pa (mushroom) thenkhat te a ni.

         Hepatitis hi acute leh chronic in an then leh a. Acute awmzia chu, rawn awm thut - rei vak lova dam leh mai. Chronic chu benvawn tihna a ni.

ACUTE HEPATITIS :- Kan sawi tawh angin acute hepatitis chu rawn awm thut kan tih kha. -- Khua a sik ser ser a, an chau ngawih ngawih a, thin zawn a nâ a, luak a chhuak a, chaw ei a tui lova, mit a liam a (jaundice). A tlang puiin kar 2 velah an dam leh mai thin.

CHRONIC HEPATITIS :- Acute hepatitis dam zo ve ta lo ho hi an benvawn ta thin a ni. Thin vung an lo neih benvawn hian, zawi zawiin a cell (timur) te kha a tichhia a, insiam tha leh teh mahse ngai a awh tawh thin lo a ni. Thin vung hian ser a siam a, a rei tawlh tawlh a, ser a tam tawlh tawlh a, heng ser te hian thin lo pawt sawngin cirrhosis (thin sawng) alo thlen ta thin a ni. Hetih hunah hi chuan thin alo chak lo hle tawh a, a veite chu hetiangin an awm tlangpui. – An zawiin an chak lo hle. An vung/pum puar. Thi a put awl, hnar thi, thi a luak, ek dum etc. Mit liam, eng pip pep/ thisen tlem. Rilru te khawih buaiin nikhaw hre lo (coma) te pawhin an awm thei. Piles leh Oesophageal varix (pumpui hnuna thisen dawt puar) te an nei thin. Mitliam kan tih mai Viral Hepatitis ‘A’ hi, thil thianghlim lo ei vanga thleng a ni a. Mit a lo eng a, an zawi hle a, mahse a tlangpuiin kar hnih velah an dam leh mai. Zu in nghek te pawh hian Acute Hepatitis a thlen thin. Miin zu a in reng chuan Chronic Hepatitis a thlen thin a ni.

        Mizoramah hian heng hepatittis kan sawi tak zingah hian hepatitis benvawn pathum kan buaipui zual a, chung te chu :- Alcoholic Hepatitis (zu), Chronic Hepatitis B leh Chronic Hepatitis C te an ni. Heng veite hian thin cancer an nei duh bik a ni.

          Tun tumah hi chuan Hepatitis B leh C te hi han chhui zau deuh ila. Hepatitis B leh C te hi virus an ni a, natna an thlen dan a inan tlangpui avangin kan han sawi kawp mai ang a, an in an lohna te a tul angin kan han tarlang ang.

Inkai dan :- Virus ve tho, HIV (AIDS natna hrik) te nen hian inkai dan a inang tlang pui ie. inchiu, sex, thisen inpek, nuin nau paiah etc. Amaherawhchu, kai awlsam dan a inang lo. Hriau in vih palh tein inkai a awl em em a, Hepatitis C te hi chu sex lam atangin kai a awl lutuk lo.

Natna thlen dan :- Hepatitis B or C miin a veiin Acute Hepatitis (mitliam kan tihna) an vei phawt a, hei hi Hepatitis A te angin a na lutuk lova. Hepatitis C leh B vei tam tak chuan an vei lai pawh hre lovin an benvawn, thin sawn (cirrhosis) hnuah chauh te an in hre thin. Heng ho ah hi chuan acute hepatitis kha a na lo lutuka an in hre lo a ni. Acute Hepatitis hi chu kar hnih velah a dam leh mai a, mahse dam zo ve ta lo, a hrik pai benvawn an lo awm thei ta a.

Hepatitis B :- Puitlingah chuan 95 % aia tam an dam leh a, 5% aia tlem an benvawn thin. Nausen ah chuan 5% a dam leh a, 95% vel an benvawn. Naupang kum 4 velah 40% vel an benvawn. A awmzia chu, naupangah a benvawn duh bik.

Hepatitis C :- ah chuan 20-30% vel an dam leh a, 70-80% vel an ben vawn ta thin a ni. Benvawn kan tih hian, thla ruk chhunga dam hman ve ta lote kha an ni. Hetia Chronic (benvawn) Hepatitis B or C an lo vei tak hian an hma lam hun chu a hrik leh mihring taksa inbeih danah a innghat ta a ni. Hrik ninhlei tak anih chuan thin a khawih chhe chak a, hrik ninhlei lo anih chuan muang changin. Tin, taksain a hrik alo beih danah te a innghat bawk. A tlangpuiin kum 20-30 ah 30% velah chuan an thin alo sawng chhe hman thin a ni. Hei aia hma deuh a ni thei a. Tin, rei tak thin khawih chhe lovin an awm thin bawk. Zu nen an pawi khawih dan a inang a, chuvangin zu nen chuan cirrhosis hi a thleng hma hle a ni. Kan sawi tawh angin kum 20-30 vel thin sawng turin a duh a, hemi chhung hian tam tak chuan an vei tih an inhre lo thin a ni. A tam zawk chu thin sawng in buaina a thlen hunah chauh an in hre chhuak thin a ni. Hetih hunah hi chuan a tlai tawh deuh a, enkawl an harsa thin a ni. A then, a bik takin Hepatitis B te chu Jaundice te an nei zeuh zeuh a, chung atang te chuan an lo hriat theih a ni. Mizorama kan hriat chhuah hma te pawh hi thil dang vanga test emaw, in test ve tawp te an ni hlawm.

ENKAWL DAN

Hepatitis B :- Hepatitis B hi a dam har a, damdawi a kan enkawl hian, kan tum ber pakhat chu, a hrik pawi sawi lova siam hi a ni. i.e currhosis emaw thin cancer a thlen loh nan. Enkawl nan hian a chiu chi, Interferon leh a mum chi hrang hrang a awm. Heng damdawi te hi thla ruk atanga kum 2 emaw, a aia rei te pek an ngai a ni.

Hepatitis C :- Hepatitis C enkawl hi chu Hepatitis B lakah chuan enkawl a nuam hle a ni. Mi 70-80% vel an dam thin a ni. Mahse cirrhosis te a thlen tawh chuan a dam har a ni. Hepatitis C enkawl nan hian Interferon chiu chi leh tablet ribavarin pek dun a ni a, 6-12 months pek thin an ni. A hrik Genotype 2 leh 3 hi thla ruk chhung enkawl an ni tlangpui a, tin, a dang Genotype 1,4,5,6 te hi kum khat enkawl thin an ni. Tin, genotype 2 leh 3 te pawh hi an nat dan a zirin thla 6 aia tam te pawh enkawl an ngai thei. (genotype= hepatitis C rau rau ah chi hrang paruk a awm a, an dam har dan leh pawi khawih dan te a in ang lo.) Hepatitis C enkawl hian ‘relapse’ kan ti a, chu chu dam tawha ngaihah a awm nawn leh thei a ni. Heng awm nawn lehah hian a hma aia rei enkawlin tam tak chu an dam leh thei a ni. Amaherawhchu, then khat chu interferon/ribavarin in a tih dam theih loh an awm ve bawk. Kan hriat tur pawimawh deuh chu Anti HCV - kan test hian, a hrik a en lova, a hrik dotu sipai (antibody) a en a ni. Heng test hi Aizawl a awlsam taka kan test na hi a ni. Heng Anti HCV test positive ho hi, an thisenah Hepatitis C hrik awm leh awm loh phaiah kan thawn ta thina ni. Enkawl dam tawh hnuah pawh Anti HCV hi rei tak a positive theih avangin interferon la tawhah chuan he test hian awmzia a nei lo. Enkawl dam tawh then khat ten mahni thuin an lo test ve a, a lo positive leh a, an ngaih a tha lo ta thin a ni. A hrik test na a ni lova, a hrik dotu sipai test na a ni.

ENKAWLNA

          Hepatitis C Interferon a enkawl zawng zawng hian an dampui kher lo. A to chi Peg interferon hian 70-80% a ti dam a, a tlawm chi Plain interferon hian 50-60% a ti dam a ni. Na nei tawh leh thin sawng (Cirrhosis) leh a hrik pai hnenah te a dam har a ni.

ENKAWL MAN

          Plain Interferon - Rs 50,000/- vel thla ruk tan

          Pegylated Interferon - Rs 3,50,000/- vel thla ruk tan.

          Interferon hi hepatitis B leh C tan a hman theih a ni. Pegylated khi a chak tha zawk a ni. Hepatitis B enkawlna mum chi hrang hrang te hi thla khat tan Rs 600 atanga Rs 6000 te an ni a, kum 2 emaw a aia tam te pek thin an ni.

TAI NATNA ATANA DAMDAWI HMANTE

(Drugs Associated with Hemorrhoids)

- Dr. C Lalrampana

          Thih nghal phutna ni em si lova natna chimawm tak leh tawrhhlelhawm tak chu Taina/Pile nâ hi a ni.

          Tainâ hi chi 2 -a then theih a ni a, Tai chhung lam êkna dâwt panga thisen zam sinte tê a chah leh hliam avanga Taina a awm a, a pawn hmawr lama nâ a awm bawk. Chungte chu medical term-in, "Internal hemorrhoidal pain & External hemorrhoidal pain'' tia sawi a ni tlangpui thin.

          A nat chhan leh nat dante leh a awmzia sawi chiam lovin a damdawi hman tlangpui generic name nen tarlang ila. I ngeih zawng âwm a awm chuan lo inhai ven tum ang che. Emaw Doctor in a chawh che atangin uluk takin finfiah tum thin ang che. Damdawi reng reng hi generic name thuhmun reng pawh a siamtu ram leh company brand a zirin a hming (drug name) hrang hrang vuah anih avangin a thawhdan inang reng pawh a hming danglam avangin a eitu ngaihdan a inang lo thei hle a, chutih rualin a siamtu company-te siam dan ingredient avangin a that hleih thei a, a eitu ngeih zawng pawh a inang vek lo bawk. Chuvangin, Doctor rawn lova mi thatpui ang pâwng ei ve ringawt chînte hi thil tha lo tak leh hlauhawm tak a ni thei. Mihring thisen blood group a inang vek lo ang bawkin natna inang reng tuartu pawh an taksa chak dan leh hriselna a inan loh thin avangin Doctor in a finfiah hmasak phawt hnuah a damdawi chawh ang chauh ei thin ang che. Tin, Zirirtirtu zingah leh Sorkar hnathawk zingah inthlahdah deuh leh taima taka mahni hna thawk thin an awm ang bawkin, Doctor (Physician) te zingah pawh uluk vak lova damlote en puat puat leh damdawi chawh fimkhur tawk lo an awm ve thin nia a lan avangin i Doctor râwn turah fimkhur ang che.

          Engpawhnise, heng a hnuaia tai damdawi chihrang hrangte hi uluk takin en la, i ei mêk zingah a tel em tih finfiah la, i ngeih zawng tur âwm Doctor hmangin finfiah tum la, i tan a hlawk mial mahna.

HETIANGIN :

1. Ane Cream :- Generic name : lidocaine class : Topical anesthetics.

2. Ane Cream with Tegaderm :- generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

3. Anestacon :- generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

4. Bactine :- generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

5. LidaMantle :- generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

6. Lidocream :- generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

7. Lidoderm generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

8. Lidosense 5 generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

9. LMX 4 generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

10. LMX 4 with Tegaderm generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

11. LMX 5 generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

12. LTA III generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

13. LTA Pediatric Kit generic name : lidocaine class : topical anesthetics

14. LTA Preattached 360 K generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

15. Medi-Quik Spray generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

16. RectiCare (More...) generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

17. Senatec generic name : lidocaine class : topical anesthetics

18. Topicaine generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

19. Uro-Jet generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

20. Xylocaine Jelly generic name : lidocaine class : topical anesthetics.

          Hêng bak pawh hi taina damdawi chi hrang tam tak ala awm a, tarlan sen a ni lo. A pawimawh ber zawk chu, eng damdawi pawh ei la Doctor chawh ang thlap thlap -a a hun tak zela ei thin leh ei zat tur course ang thlapa ei hi dam hmâ na a ni tih hriain damdawi ei thin ang che.

No comments:

Post a Comment