KAN HUN I HMANG THA ANG U

"Thalaite u, in that lai chên ula,
In la naupan viau lai hian hlim rawh u;
In thinlung duh zâwng chu zâwm ula,
In mitin a hmuh châk zâwng nen chuan;
Amaherawhchu, chûngah chuan Pathianin in chungah ro a rêl dawn tih hre reng ang che u.
Engmah engto nei suh ula,
In pang tinatu awm hek suh se,
In that lai hun a rei dawn lo". (Thuhriltu 11:9-10)

      Hun a ral a, ni a liam a, hun inherin rilru a sawh danglam fo thin. Pên khat lek hian eng nge min thlenpui dawn kan hre si lo. Engtik hunah nge kan thih dawn kan hriat miau loh avangin hringnun hi belte phai theilo ang mai niin kan ngai chawk thin. Amaherawhchu, engkim mai hian tawp hun leh tiam chin a nei a, rei lote atana ruat chauh a lo ni si.

          Hringnun sana hi vawikhat chiah herh nun a ni a, he sana vir hi engtikah nge a tawp dawn tih tuman kan sawi theilo. Tun hun chiah hi kan hun tha neihchhun chu a ni. Thlahlel ila, hmangaih ila, thiam takin i hmang ang u. Pathian hre reng ila, he kan hringnun sana vir hian tlin loh hun a nei dawn tih hriain, "Hunah kan rinna i nghat lovang u".

          Kan Thlanlung chu uluk taka phun ni mahse, chhiar a hlawh kherlo maithei. Mahse, kan lungphun, mite'n an chhiar fo tur chu, "Kan nungchang" hi a ni. Kan vanglai nun hi tha takin hmang ila, tichuan, "Kumkhaw daih lungphun mawi tak" kan lo phun dawn zuk nia.

          Mi tena min rinna hi Darthlalang ang a ni a. Darthlalang chu tikeh ila, kan zawm khawm leh thei pawh a ni maithei e, mahse min en hun apiangin a khi chu an hmu tel zel tawh ang. Chuvang chuan miin kan chunga rinna an nghah laia an rinna kan tihkeh darh sak leh si chuan eng ang pawhin kan nun chu siam tha leh mahila, min hmuh hun apiangin a khi chu an hmu tel zel tawh dawn a ni.

          Tuifinriat tui dam dup hian Lawng mihuaisen a siam ngai lova, kawng mam tak hian khualzin huaisen a siam ngai hek lo. Harsatna hmachhawn ngailo mihring chu a chak thei lova, harsatna kan tawh changin, "Engati nge kei kher" ti mai lovin, siamtu ropui tak hian, tukverh tal hawng lo chuan kawng a khar mai ngailo tih hria ila, kan neih zinga tha ber leh hlu ber min laksak anih pawhin a aia hlu min pe leh dawn a ni tih hriain, chu hun chu lawm takin kan nghak mai tur a ni.

          Thatlai nite hi "Hausa" emaw "Rethei" emawa min la siamtu tur a ni. Kan thatlai nite hian min siamtu i hre reng ang u. Kan "Naktuk" hun a lo thlen huna kan lungngaih loh nan kan "Vawiin" hun hi i hmang tha ang u. Hnunglam hawikir hian sawtna a neilo, hmalam i pan zawk ang u. Lota nupui i hre reng ang u. Kan thatlai nite hi Lalpa tan i hlan ang u.

          Sum tam tak pawh nei mahila, kan nunhluite kha kan lei kir thei tawh chuang lovang. Engtiang pawhin ngaihtuahna seng thin mahila, kan hma hun turte chu kan ngaihtuah chhuak zo chuang lovang. Hunin a hril mai thin. Kan chunga thil lo thleng apiangte hi pawm dan thiam ila, a êng zawngin thlir thiam ila, mi vannei berte zing ami kan lo ni mai dawn a ni. Hun kal tawhte hi a koh kir theih tawh lova, kan hma hun turte pawh kan hril lawk thei chuang hek lo. Hun kal tawhte siam that dan leh a kawng awmchhun chu tih nawn tawh loha, hmalam pana ke pen a ni mai. Nunhlui ngaia suihlunglen leh tah hian kan hun hlu tak min khawhral tir mai mai a ni. A sawt chuang si lo. Vawiina kan thiltih, kan awmdan leh thutlûkna kan siam dan hian kan hma hun tur a hril dawn a ni tih hre reng ila, kan hma hun tur kan ngaihtuah dan leh kan suangtuah ang chiahin a thleng kher lo maithei, kawng dang dap dan pawh kan ngaihtuah tel thiam tur a ni. Kan naktuk hun ngaihtuaha lungngai leh beidawnga kan indawm kun hian, kan hun hman mêk hlutna leh pawimawhna a tihchhiat mai bakah keimahni rau raua kan mawl lai ber a ni tih hriain, a êng zawnga thil ngaihtuah thiam a finthlak ber fo. Tun hun hi hmang thiam ila, kan hun kal tawh siamthatu leh kan hma hun kal zel tur kawhhmuha hmasialtu chu 'TUN HUN' hi a ni tih hi i hria ang u.

          Mahni hlutna tur anga mahni nun nunchhuahpui tiharsatu ni fo thin chu "Rilrua Fahrah" nihna hi a ni. Mi tam takin kan nih tur ang kan nih phak loh phah a, chutih laiin chhelna leh mahni inrintawkna min petu pawh a ni thei. Ni-a kan inhriatna hi hnehtu min nih tirtu leh hneha min awmtir theitu a lo ni. Chuvangin, tuna kan dinhmun theuhah hian kan vanneih zia leh malsawmna kan dawn nasat zia te hi hrechiang ila, lawmthu sawi mai tur kan lo ni zawk e.

          Tho tawh ngai lo tura kan lei taksa a mutthilh hunah muhil leh ngai tawh lo turin kan thlarau a tho thung dawn si a. He damchhung reilo te thlakhlelh avanga nawmchhenna um ai chuan chatuana nung reng tur, kan thlarau tana chawlhna, Lal Isua hi kan tan a hlu zawk sia.

          Vawiin hi i upat ni ber a ni a, vawiin anga naupan ni hi i nei leh ngai tawh dawn hek lo. Vawiin hi i tan a va hlu em! I vanglai hian i nun uluk rawh; I upat hnuah inchhir a sawt tawh dawn si lo. I vanglai hian thu tha dawng tam rawh; I fate hnenah thu tha hrilh i la duh dawn si a. I vanglai hian puitu nih tum rawh; Puih ngai i la ni ve ngei dawn si a. I vanglai hian upate zah rawh; I upat hunah thalaite zah nih i la duh dawn si a.

          Kum 18 i tlin chuan awlsam takin i hma hun atana i duh leh duh lohte i thlang ang a; mahse, kum sawm hnu lamah i thiltih tawh nghawng hriatthiamna a rawn inlar chauh ang. Chuvang chuan, i nakin huna i inchhir loh nan, i vawiin hun hmang tha ang che.

"I vânglai hian i Siamtu hre reng rawh -
Ni tha lote a lo thlen hma leh,
"Lâwmna rêng rêng ka nei lo ve,"
I tihna tûr kumte a lo hnaih hma hian:
Ni te, êng te, thla te, arsite a thim hma leh
Ruah hnûa chhûm a lo kîr leh hma hian;
In vêngtu chu a lo khurha,
Mi chakte chu an kaikûna,
An tlêm avanga râwt sawmtu nute an bâna,
Tukverha dâk nute chu an thima,
Kawtthlêra kawngte a inkhâr ni chuan,
Râwt sawmna ri a lo chuaia,
Sava thâwmah mi a thawha,
Zai nu zawng zawngte an lo zuai lai hian;
A ni, a sâng chu an hlau va,
Kawngah hlauhawm a awm a,
Vâiumkhal thing a pâr a,
Khau chu hnawksak a ni a,
Chakna a bo va, mi chu a chatuan in lamah a hâwngin,
Lusûnte chu kawtthlêrah an vâk vêl si a;
Tangkaraw zai chu a chaha,
Rangkachak berhbu chu a keha,
Hlumbêl chu tuikhurah a keha,
Tawlailir chu tuikhuah bulah a tliah hma hian
Vaivut chu a awm angin leiah a chang leh a,
Thlarau chu a petu Pathian hnenah a kir leh a ni". (Thuhriltu 12:1-7)

"I hun tithianghlim la, Lalpa pawl fo rawh".

KAN HUN I HMANG THA ANG U.

                  HLAWNCHHING