Saturday, 11 March 2017

ZEALANDIA - 8th CONTINENT? (Thu ngaihnawm)

ZEALANDIA - 8th CONTINENT?

                    Lalramdina Hlawnchhing

          Khawvêlah hian khawmualpui (continent) engzât nge awm? tiin inzâwt ta ila, 'Pasarih' tiin kan chhâng theuhin a rinawm. Mahse, sâp hovin, "Everything in the world changes, except change itself," an lo tih ang deuhvin, khawvêl thil hi danglam reng a ni a. Hmâna ni a kan lo ngaih thenkhat kha, a hnu deuhah chuan a lo ni leh lo fo thin. Planet pawh pakua a awm tiin School ah kan zir thin a nih kha. Mahse, thiamna sâng zêl atanga kan hriat dân chuan, Pluto hi planet a lo ni lova, 'Dwarf' chi a ni tih hriat a lo ni leh ta si!!! Continent pawh hi kan lo hriat thin kha a la dik reng em tih mithiamte sawi hi i han sawi  chhâwng ve leh dâwn teh ang. Zirlai tân phei chuan a pawimawh viau mai thei a ni.

          Geologists ho hian leilung awmdân hi an zir reng a. Tunhmâa thiamnain a tlin loh thilte hmuh leh hriat chhuah a ni chho ta zêl a. Satelite technology leh gravity map te hmanga, uluk taka tuifinriat hnuai (oceanfloor) te an han endik hnuah, New Zealand thliarkâr khi, thliarkar satliah ni lovin, khawmualpui (continent) dik tak a ni tih chu an ngaihdân a lo ni ta a ni.

          1990's chho tan tîr atang khân, Australia leh New Zealand a geologists te chuan, New Zealand hi continent a pawm tlâk a nihzia an lo tlângâupui tawh thin a. 1995 khân, geophycicist, Bruce Luyendik phei chuan a hming atân, 'ZEALANDIA' tih a lo rawt daih tawh nghe nghe a ni. An thil hmuhdân hi, 'Zealandia: Earth's Hidden Continent' tih article chu The Geological Society of America (GSA) tih journal ah an chhuah tawh bawk.

          Zealandia tia an vuah hi maktaduai 4.9 sq kilommeters a zau a ni a, Indian sub-continent tiat vêl a ni. Helai hi hmânlai chuan, super continent tia hriat, Gondwana Land huamchhûnga awm thin a ni a. Gondwana land hian Africa, Australia leh India te pawh hi a huam vek thin. Chumi Gondwana land atang chuan kum maktaduai 60-85 vêl liamta khân a lo keh hrang ta a ni an ti. He continent hi 94% chu tuiin a chîmpil a, 6% chauh hi tui pâwn lamah a awm. A lang chin chu thliarkâr anga ngaih thin, New Zealand leh New Caledonia, etc. te an ni a, hemi hming pahnih lâkkawp atanga Zealandia tih hming hi phuah a ni nghe nghe. Hemi continent a tlâng sâng ber chu New Zealand hi a ni.

          Continent tia koh theih tûr hian tehna chi hrang hrang a awm a. A lei chunglâng (crust) nihphung te, a ram chin bîk (well defined area) te, a sân dân (elevation) te atanga teh a ni thin. Hêng tehna zawng zawngah hian tling veka hriat a ni a. A kiang vêl tuifinriat mawng atanga sâng bîk a ni a, a chunglâng (crust) pawh tuifinriat mawngphah (ocean floor) ai daiha chhah, 10-30 kms laia chhah te an nih bâkah, lung chikhat, silica a tam hle bawk. Tin, a ram chin hi Australian Continent atanga felfai taka awm hrang a ni. Hêng tehna atangte hian continent a pawm chi ngei niin an sawi. A ram zâu zâwk daih tuihnuaiah awm mahse, continent a ni thei tho tihna a nih chu.

          Continent a nih leh nih loh pawmtu tûr hi eng pâwl mah an awm chuang lova. Leichhûng lam chanchin zirmi (geologists) hote ngaihdânah a innghat ber zâwk. Anni hovin an pawm tlân theih chuan (an pawm ngei a rinawm) Zealandia hi Continent pariatna a lo ni dâwn ta! Dik tak chuan pasarihna a ni zâwk mah. A chhan chu, Asia leh Europe te continent hrang anga sawi thin hi, a nihna takah chuan pakhat (Eurasia) a ni zâwk mah a ni an ti.



HLAWNCHHING

No comments:

Post a Comment