Tuesday, 28 November 2017

RIMAWI - LALPA FAK NÂN (PART-1)

RIMAWI - LALPA FAK NÂN (PART-1)

                                     HC Lalramdina

NOTE :- He thupui "Rimawi - Lalpa fak nân" tih hmanga ka thu ziah kha, miten min lo ngaihhlut sak hlawm hle mai a, a lawmawm e. Chhuah chhâwn leh zirho atâna min dîltu pawh kutzungțanga chhiar tham an lo ni ve ta reng mai. Ka lâwm takzet a ni.

          Amaherawhchu, a famkim lovin a phuailuai hle mai a, chhuah chhâwn leh zirho atân êm chuan a sitawm deuha ka hriat avângin ka thiam ang tâwka chûlmâm in ka rawn chhawp chhuak leh a ni e. Mihringte hi chu hmasâwn belh zêl kan nih avângin, kan hriatnate pawh a pun belh ve zêl bawk a. Heti chung pawh hian a la famkim tâwk lovang tih ka ring a, a țûl dân azirin rawn chhawp chhuah zêl pawh kan tum dawn nia.

          Tin, ka thu rawn ziah hi a thupui nên a inhmeh/inmîl lo deuh mai thei a. A enga pawh chu lo ni se, music a ni emaw, solfa a ni emaw, zaipawl rawngbâwlna a ni emaw, zai hruai rawngbâwlna a ni emaw kan thiamna leh theihna sâng ber Lalpa tân leh amah fak nân hlân ila, Lalpa tân chuan rimawi ropui ber a nih ka ring tlat a ni.


RIMAWI - LALPA FAK NÂN (PART-1)

                                     HC Lalramdina


          Mi thiamte chuan, "Awmze neia 'Ri' (Sound) chhuak tawh phawt chu 'Music (Rimawi) a ni," tiin an hrilhfiah a, a chiang viau mai. Music tih hian a huamzau khawp mai a, thil eng pawhin awmze nei leh kalhmang fel tak neia 'Ri' a chhuah tawh phawt chu 'Music' hian a huam vek mai a ni.



          Khawvêl mihringte hma kan sâwn zêl ang hian rimawi pawhin hma a sâwn ve zêl a. Kohhran huangchhûnga Pathian kan faknaah pawh hmanraw changkâng zâwk kan senglût ta zêl a, kohhran mipuite pawh Pathian kan fakna kawngah intuaithar zêl kan mamawh a ni.

          Pathian kan fakna (Praise and Worship) kawnga mawhphurhna pawimawh tak chelhtute - Zai Hruaitu, Khuangpu, Musician leh Sound Operator ten kan țangkâipui theih tûr leh kan hmasâwnna tûr nia ka hriatte, hêng - (Music/Musicians chi hrang hrang :- (Keyboard/Keyboardist), (Guitar/Guitarist), (Drums/Drummer), Khuang/Khuangpu), Tonic Solfa, Sound and Operator, Zai Hruaitu, Hla Hriltu, Zaipawl tena nung taka Pathian kan fak a, zai kan hruai theih nân kan țangkâipui theih tûr nia ka hriatte ka rawn târlang dâwn a ni. 

          Kohhran mipuite kan tel vek theihna chu Pathian biak inkhâwma kan zaiho hi a ni a. Nung taka Pathian kan fakho theihna tûra mawhphurhna pawimawh tak chelh tute tâna dinhmun tûr kan sawi dâwn a ni.


                         ZAI HRUAITU

1. PATHIAN BIAK INKHAWMA ZAI HRUAITU AWM A ȚÛLNA

          Kohhran hote hi mi chi hrang hrang awmkhâwm kan ni a, kan nitin eizawnna leh hnathawh pawh a inang lo hlawm hle. Kâr tluanin mahni kawng kawngah kan kal a, hah leh rim takin mahni hna țheuh kan thawk țhîn a. Pathian Ni (Sunday) a lo thleng a, lungrual taka Pathian fak leh chibai bûk tûrin kan lo pungkhawm țhîn. Taksa a chauh chuan hlim tak leh phûr taka Pathian fak pawh a harsa țhîn a ni. Chuvâng chuan, hlim tak leh phûr taka thinlung zawng zawnga Pathian kan fak theih nân Zai Hruaitu awm hi a țûl a ni. Thlarau nun tinunga tiharh tûrin thusawitu a pawimawh ang chiahin, chûng kohhranho lo pungkhâwm thlarau nun tiharha tinung tûrin zai hruaitute hi an pawimawh êm êm a, thatchhe tak leh zawmthaw taka he rawngbâwl hna hi thawh chi a ni lo. Zai hruaitu han tih hian stage-a ding chhuaka Âw (Vocal) -a zai min hruaitute chauh hi kan mitthlâ țhîn a. Zai hruaitute inhmuhkhâwm tûr han tih pawh hian, Khuangpute leh Musician-te (Khuangpu nilo, Musical Instrument dang tumtute sawi nân ber kan hman țhin avângin 'Musician' kan tih chuan Musical Instrument dang tuntute sawi nân kan hmang zêl tawh ang - HC) hian tel ve lo tûrah kan indah fo țhîn.


2. PATHIAN BIAK INKHAWMA ZAI HRUAITUTE

(1) Ding chhuaka zai hruaitu

(2) Khuangpu

(3) Musician


3. ZAI HRUAITUTE MAWHPHURHNA LEH AN TIH TÛR

3.1. DING CHHUAKA ZAI HRUAITU

          A tlângpuiin ding chhuaka zai hruaitute hi mi pahnih ațanga mi pali vêl an ni țhîn a. Hla latu leh hla hriltu an nih thin avângin an dinhmun a pawimawh hle a ni. Inkhawm boruak tițhaa tichhe theitu an nih avângin an mit a mengin Kohhran mar an dek thiam êm êm tûr a ni. Kohhran boruak a zirin hla an thlang thiam tûr a ni a, kohhran member zawng zawng huapzo hla an thlang thiam tûr a ni. Incheina an uluk hlê bawk tûr a ni. Solfa a ni emaw, lengkhâwm hla a ni emaw, tunlai hla lâr a ni emaw sa thiam ve zêl tûra țan an lâk a pawimawh takzet a ni.

(1) Leader :- Ding chhuaka zai hruaituah hian Leader pakhat awm thei sela, hla thlangtu leh latu ni satliah mai lovin zai hruaitu zawng zawngte huikhâwm thei tûr mi ni thei sela a tha hle. Leader chu hla latu leh boruak siamtu ber a nih avângin a dinhmun a pawimawh êm êm a, mi piangthar, nitin Pathian pâwl țhîn leh Kohhran boruak mîla hla sak âwm thlang chhuak thiam mi a ni tûr a ni. Mahni zeina leh thiamna hmanga zai hruai lovin, tih țhan tawh avânga ba sa ngam ngawt lovin Pathian pâwl chungin zai a hruai țhîn tûr a ni. Țawngțaina nên inbuatsaihna țha tâwk a nei bawk tûr a ni. Inkhawm țan hmaa hla sak âwm chi a thlang thiamin a sak dân tur indawt fel takin a rem țhîn tûr a ni.

(2) Hla hriltu :- Hla hriltu chu aw fiah felfai țha leh hla thu lam fiah mi a ni tûr a ni. Hla thu a zira a aw key han sân hun leh hniam hunte, sawi uar hun leh dîm hunte a hre tûr a ni. Hla hriltute hian Hlabu chi hrang hrang neih a țha hle mai. Țhenkhat chu Kristian Hla Bu takngial pawh zakzeh lova inkhawm chîng kan awm țhîn, hei hi a fello hle. Tûnlai hian Pathian Biak Inkhawmnaah Hla Bu (Kristian Hla Bu) kan keng ta mang lova, hei vâng hian hla hriltute hian a thunawn (chorus) hi sawi tel thin nise a țha khawp ang. Tin, hla kan hril hian rang lutuk lo leh muang lutuk lo, a âwm tâwk kan hriatthiam a pawimawh. Hla hriltuin kan hriat tûr pawimawh êm êm mai chu a key tâwk hriat hi a ni. A tlângpuiin 'm' ri/key ang hian hla hril ila a ngaihthlâk a hahdam a, mi a hneh hma bîk. Zai a tuia a boruak a nawm viau tawh hi chuan kan hla hril hi au chiam chiam chîng kan awm țhîn a, hei hi a țûl lêmlo. Hahdam thlapa hrila a țûl dân a zira 'Halleluiah' han tih zeuh zeuh te, 'Amen' han tih zeuh ang chite hi a țha khawp mai. Hla châng han sawi nawn zât tûr pawh hi, "Chuti zât chu sawi nawn tur," tih ngawt theih a ni lo. Mipui lam mitmei reng chunga hla kan hrila a, a âwm tâwk kan hriatthiam a pawimawh. Inkhawm țan hmaa zai hian inkhawm țan a hun têp tawh a ni tih hriat reng pawha sawi nawn tlat chîng kan awm țhîn a, hei pawh hi chîn tam loh a țha khawp mai. Hla hriltu ten kan hla hrillai chu a thu awmze bo țhaka sawi lo tûrin fîmkhur ila, a thu awmze neia sawichhuah kan tum hrâm hrâm tûr a ni. Hla hril țhîn tân chuan practice ve fo tûr a ni. (Bible, Newspaper, Hla Bu ctc. a ria chhiar - HC)

(3) Midangte :- Ding chhuaka zai hruai pali nih hian, mipa pahnih leh hmeichhia pahnih kan ni tlângpui țhîn a, hetianga mi pali kan din chhuah hian Leader leh hla hriltu nilo te hian Tenor leh Contralto emaw lo sak ve thin ni thei sela zai a ti nuamin zai boruak a siam țha thei hle a ni. Tin, hmeichhe pahnihte hi hla hril thei ve ve an ni duh viau mai a, a hril lotu zâwk hian hla sak leh tûr lo keu lâwk sa zung zung a, hla hriltu hnêna lo pêk chhâwn zung zung nachâng hriat a țha khawp mai. Zai tui êm êm lai leh boruak a kal țhat êm êm laia hla sak leh tûr hla hriltuin a han zawn leh riha a inkeu buai leh rih chhûng hian zai boruak kal lai a tâwp phah thei a ni.


3.2. KHUANGPU

          Khuangpute leh Drummer-te hi zai tempo vawngtu ber an nih avângin an pawimawh hle a, an pawimawhna an inhriatchian a țûl hle. Khuangpute hian khuang an vuak lai hian ka vaw rang telh telh nge ka vaw muang telh telh tih an inchîk ngun hle tûr a ni. Drums nên zai kan hruai a nih phei chuan Drummer nên kan tempo a la inmîl em tih an chîk reng tûr a ni. A thunawn sak zawha a châng lâk leh dâwn hian khuang vuak ring vak chîng kan awm țhîn a, hei hi a țûl lêmlo va, a châng lâk tirem tûra han tihrin hlek chauh ang chite hi chu a țha reng mai. Mipui tam dân a zira khuang vuak rin dân tâwk tûr kan thliar thiam a pawimawh hle bawk.

(1) KHUANG :- Khuang hi uluk taka vawn tûr a ni. A mar lutuk emaw a dul lutuk emaw hian zai boruak a tihchhiat theih avângin a ri a dik leh dik loh kan endik fo tûr a ni. Khuangpui leh khuangtê te hi ri inchawih tha tak a ni tûr a ni a, ri inperhsan lutuk a nih chuan zaipui a harsa țhîn.

(2) KHUANG VUAK DÂN :- Solfa hla bîkah hla vuak zât - 2, 3 leh 4 te hi vuak tinah tihrîk tûr a ni a, hla vuak zât - 6, 9 leh 12 te hi vuak tina tihrîk emaw vuak hnih dana tihrîk emaw a theih ve ve a ni. Hla thlûk hian khuang vuak dân tûr a hril thui hle bawk. Lêngkhawm hlaah hian Khuang pahnih kan hmang țhîn a, hetianga khuang pahnih kan hman hian in 'tlawng dung' tha tak maia khuang kan vuak thiam a pawimawh hle. Kan vuak ran zâwng pawh a inmîl thei ang ber ni thei se a țha khawp mai. Khuangpui emaw Khuangtê emaw rang deuh leh muang deuh a awm hian zai boruak a tichhe thei a, fîmkhur hle tûr a ni. Tin, khuang hi a ri a inchawih mawi theih nân chuan khuangtê ri hi khuangpuiah va insawhkhâwk sela a nalh duh bîk a ni. (Hemi awmzia chu - Veilamah - Khuangpui, Dinglamah - Khuangtê tihna a ni - HC)

(3) KHUANG NAWN HUN :- Khuang hi nawn nasat lutuk emaw nawn loh lutuk emaw hian zai boruak a tihhreawm theih avângin a tâwk kan hriat a pawimawh hle. A tlângpui thuin khuang hi hla châng lâk dâwn leh a thunawn sak dâwnah nawn thin a ni a, hetianga khuang kan nawn hian a hla kan sak tlar khatna tîr lam hi va chhilh hnan țhîn ila zai a chawiin zai a tinuam duh a ni. Hla kan sak tlar inkâr thlûk fân lai angah te khuang han nawn remchân riauna lai pawh a awm thei bawk.

(4) KHUANG VUAK FUNG :- Khuang vuak fung/Khuang vuakna hian khuang ri pêk chhuah kawngah awmzia a neih thui hle avângin uluk taka siam thin tûr a ni.

(5) KHUANGPUI LEH KHUANGTÊ :-

(1) Tûnlai hla (Contemporary song) leh Praise and worship hla angah te hian Drumset in hma hruaiin, langsâr ve thung se, khuang hi beng pawp pawp lovin, a hming chauhva lo ben ve thung nise a inhmeh zawk mai ni lovin, zai a nuamin a mood-ah min hruai awlsam zâwk a ni. Musician dang ten hla thu a zira nawr nat leh han zawih deuh dûk duh chângte an nei thei a. Hêng hunahte hian khuang vawtu pawhin musician a nihna inhre rengin, midangte a zawm thiamin a thurualpui ve tûr a ni.

(2) Khuang vawtute hian tûnlaiah chuan mahni chauhvin, an thu thuin beat leh tempo ah kaihruaitu an ni bîk tawh lo tih inhriaa, musician dangte an ngaihchân thiam a țûl tawh hle. A chânga vuak ran thut a, a chânga inthlahdul leh hret hret te a rem tawh lova. Tin, khuangpui pu pawhin a han nawn dâwnte hian vuak rin leh ran a tum naah an Zak kau chhûng tein tempo an hloh fo țhîn a, musician dangte nên kutthlâk a inrual that theih loh phah fo țhîn. Chuvângin, musician an nihna inhre rengin hmasâwn tûra an inbuatsaih a țûl hle.

(3) Khuangpui leh Khuangtê hi inchilh deuh chat chata ben hian zai a tinuam bîk hle a. A rîk dân key a inmîl țha em tihte pawh khuangpute mawhphurhna a ni. Tin, a rin zâwng inchawih tha tak hriatthiam pawh a pawimawh hle bawk.

(4) Khuangpu (Khuangpui pu tân bîk) tam tak hi chuan lêngkhawm hla kan sak hian, Solfa hla vuak angin vuak khat chauha vuak kan chîng hle mai a, hei hian zai a tinuam lo thei viau. Kan hriatthiam dân tûr awlsam berah chuan, Khuangtê vawtu ang chiahin a dinglam in alo vaw char char ang a, a kut veilam in a 'bai' lai zêlah khân a kutin khuang kha alo hup chat chat tûr a ni. Thenkhat chuan 'inchum chilh' te pawh an ti țhîn bawk.


3.3. MUSICIAN

          Pathian chibai bûknaa chanvo pawimawh tak mai changtute chu Musician-te hi an ni. Musician chu - mi piangthar, mi inpê leh rawngbâwlna tak taka a chanvo ngai mi a ni tûr a ni. Music hi style chi hrang hrang tam tak a awm a, a tum (play) dân pawh chi hrang hrang tam tak a awm. Music a nihna hre rengin intihhteihna (show off) na hun leh hmun kan thliar thiam a pawimawh. Dik leh felfai mai bâkah, zahawmna neia kan tum (play) a pawimawh hle. Chutiang tûr chuan musician ten an nun an ulukin zahawmna an neih a țûl a ni. Pathian chibai bûkna nung zâwk, nuam zâwk leh hlimawm zâwk kan neih theih nân musical instrument chi hrang hrang tumtu/vawtu ten kan hriat atâna pawimawh leh țûl hrang hrang nia ka hriatte ka rawn chhawpchhuak e.

          Musician tân Musical Instrument - Rythm, Bass, Lead, Guitar, Drums emaw, Keyboard tea hla kan rem rêng rêngin rythm hi ngaihpawimawh ber fo tûr a ni. Tin, "Kan instrument te kha a inchawih mawi tâwk em? Ring bîkte a awm em," tih kan ngaichângin kan beng a fing êm êm tûr a ni a. Zaiin rimawi kha a rem lova, zai kha rimawiin a rem zâwk a ni tih hriat reng tûr a ni. Tin, a zaitu in emaw musician in kan tihsual thinna chhan ber chu kan practice tlêm vâng a ni. Stage-a tisual lo tûr chuan mahni inrintâwkna nei tûr khawpin kan thiam bel tûr a ni. Vawi hnih/khat practice in stage ah kan ding mai tûr a ni lo. Zaimi leh musician ni tûr chuan hawihhâwmna leh tlâwmngaihna hi kan neih a pawimawh hle bawk. Stage ah vawi hnih/khat din avâng emawin kan hawi 'Champ' mai tûr a ni lova, a lo ngaithlatu mipui avânga hmingtha leh lâr mai kan ni tih hriat reng tûr a ni. Musician nih tâk avâng emaw zaithiama lâr tâk deuh viau hian ruihtheih thil chi hrang hrang hi khawih tel tûr emaw tih loh tûr a ni. Hei hi min tithuanawptu thil thalo tak a ni. Tin, Musician-te hian zai kan rem lova, zai kan hruai a ni tih kan hre reng tûr a ni. Tin, zai kan hruai lai hian kan thiamnate târlan (show) tum lovin, zai tinuam tûra zeh luh/lâk luh tel thiam bawk tûr a ni. Musician te chuan note inremkhâwm tena chord an rawn siam chhuah chhiar thiam/en thiam a pawimawh hle. A note (Solfa note kan tih mai hi - HC) en rân chungin zai kan hruai țhîn tûr a ni.

I. DRUMS

          Khuangpu chungchânga kan sawi tawh ang khân Drummer leh Khuangpu te hi a tempo vawngtu ber an nih avângin an inngaichâng tawn reng tûr a ni. Solfa ah chuan a vuak zât ang thlap thlapa drums vuak mai kha tih dân tûr chu a ni mai a, a hla thlûk leh kan sak dân (style) a zirin hla vuak zat dik tak ang thlap thlap lo pawha vuak a fuh zâwk chaâng a awm thei bawk. Lêngkhawm zai bîkah chuan a chânga han ran deuh te, a chânga han muan deuh te a ngaih thin avângin Khuangpu te hi hla tempo vawngtu ber an ni a, drummer te hian kan ngaichâng reng tûr a ni. Vuak hnih hla vuak anga vuak mai tûr a ni a, 'Base drum' rap double lovin single a rah mai tûr a ni. (Entîrnân :- Tlawng - Base Drum, Dung - Snare, High Hat chu vuak tinah tihrîk tûr - HC) Zai boruak a kal viaua zai a nawm viau chuan vuak li (Musical Instrument dangte pawh hetianga thlâk vek hian - HC) a vuakin hla a ran phei chuan a remchâng zâwkin zai a tinuam zâwk thei bawk. Drums roll dân thiam hi a pawimawh hle bawk, tom zawng zawng nena roll vek khân zai a tihnawm loh zâwk châng a awm țhîn a, snare chauh roll mai hi a tâwk viau thei. A roll dân chu khuang nawn hun kan sawi tâk ang tho kha a ni.

(1) Church music a nihna hre rengin Drummer ten Drums an vuak a pawimawh hle. Roll (tlir) tam lutuk te, Cymbal vuak zin lutuk te, Hit play tam lutuk te hi a ninawm chin a awmin, ri a tihnawk thei țhîn. A hun leh hmun azir te, hla azir tein mâwlmang taka vuak hun te, pui deuh zâwka vuak hun te, dîm têa vuak hun te, a châng phei chuan vuak lohva zai tinuam zâwk tûrte a awm tih ngaihtuah thiam a țûl a ni.

(2) Khuang vawtute nên Khuangpu pathum kan awm tih inhre rengin combination tha tak neia kan kaltlân a ngai a. A inrual loh nuk nuk chuan zai a nuam thei lo a ni. Chuvângin, Kick drum rah double vak vakte hi a rem lova, khuang dangte nên ri a inpelhsawlh chuan beng a tibuaiin zai a tibuai țhîn a ni. Tin, Khuangpui puin zai châwi phûr nâna Khuang an nawn ut ut laite hian Khuang ri khuhbo țhak khawpa kan lo tlir kat kual ve chhênte hian hla mood a tibuai fo țhîn tih kan hriat a țûl a ni. Zaikhawm hlaah hian Drums hi zawi zâwk se la, Khuangpui leh Khuangtê hian hma hruaiin langsâr zâwk se. Khuangpuiin a lo nawn na tûrte hi lo kian thiamin a țanpui tûr zâwnga lo insiamrem tum zâwk ila zai a nuam zawk ngeiin a rinawm.

II. BASS GUITER

(1) Bass Guitar hi hla Rhythm rawn tifiahtu leh tempo țanpuitu pawimawh êm êm mai a ni. Tempo dik taka tum chat chat tûrin rilrû pêk reng a țûl a ni.

(2) Ri sei zâwng leh tawi zâwng hian awmzia a nei thui hle a. Bass Guitar hmeh rik rei zâwng (sustain) a zirin hla a tithovin, a titho lo thei hle. Tempo inang rengah pawh hmeh rîk rei chuan a timuang dualin a hriat a, chuvângin zaikhawm hlaah te hi chuan hmeh țing deuh auh auh hian zai a tinuamin, hla a tithatho bîk a ni.

(3) Bass Guitar tumtu chuan Khuangpui leh Bass Drum (kick drum) ngâichâng thiamin, rual taka an inkal chilh chat chat chuan zai a tinuam bîk êm êm a ni.

(4) Church Musician kan nihna hre rengin, perh kikawi kual tam lutuk hi a inhmeh lova, a zahawm lo a ni. Tluangtlam leh dik takin, timing dik takah rawn hnawh chat chatin, a kârâwl leh zai han tiphûr lehzual nân te, hla lâk han tinuamtu atân te han hnawhkhah thiam erawh a țangkai hle.

(5) Bass ri hian a khuap țhat chuan zai a tinuam a, chuvângin hlasak octave nilo pui, a bân bul lam (A ri sîn lam) a perh tlat te hian music ri a ti kalhrang a, zai a tinung lo thei a ni.

(6) Lengkhawm hlaah hian Bass Guitar hi a tlângpuiin, 'd leh s' ah kan perh chhâwk deuh ber a. Mahse, irregular measure a tam êm êm a, Barpui a indawt tlat chângte a awm țhîn. Hetiangah tak hian a tonic - d -ah khân perh nawn leh mai loh chuan d leh s kal hun kha a letling ta ut ut mai a, hei hian hla accent a tibuai a, zai a tinuam lovin a tikal lo hle țhîn. Bass Guitar hmanga zai kan hruaiin solfa ah chuan Bass note mîla kal ve zeuh zeuh a ngaih châng a awm țhîn, hei hian zai a puiin a tinuam thei viau mai. Lengkhawm zaiah chuan Bass Guitar hi Fundamental leh Alternate inrîk chhâwka tum mai tûr a ni. Chord danga kal dâwna a cheimâwina han zeh zeuh zeuhte hian zai a tinuam thei viau a, a tâwk erawh kan hriatthiam a țha hle.

III. ACOUSTIC GUITER

          Zai hruai nâna Acoustic Guitar hman tel hian zai a chawiin a tinuam êm êm a. Amaherawhchu, a tum (play) dân kan thiam erawh a țûl viau thung. Guitar kan tum hian a chord a zira a hrui (string) zawng zawng tum rîk vek hun te, hrui rukna tum rîk tel loh hun te etc.a awm vek a ni tih hriat tûr. Acoustic Guitar tum tute hian tempo vawngtu nih hi kan tum fo țhîn a, hei hi a diklo a ni. Kan sawi tawh angin tempo vawngtu chu Khuangpu leh Drummer te an ni a, an tempo mîla lo tum ve mai tûr a ni. Lengkhawm hlaah chuan vuak hnih hla angin vai mai tûr a ni.

IV. KEYBOARD

(1) Keyboard hi Biak In tinah kan hmang ta. Hla key kawhhmuhtu ber atân hman a nih tâk avângin, a tumtu ten hla key sak nuam tâwk kan hriat hneh a ngai hle. A bîkin zaikhawm hlaah a țûl lehzual. Solfa hlaah chuan a key inziak sa in, mahni Kohhran duh dân a zirin a siamrem a har lo. Zaikhawm hlaah chuan a key a inziah ve loh avângin tihsual a awl êm êm a. Chuvâng chuan, Hlabu leh Pen inchhawp ila, a key tâwk kan hriat tawh apiang kha chhinchhiah zêlin, reilotêah a tlângpui a chhinchhiah zawh mai theih a ni. Hla key hi mipui kalkhâwm a zirin a danglam ve fo țhîn a, thalai tamna-ah emaw, nu leh pa, kum upa lam tamna-ah emaw, Kohhran hlim zual laite in emaw kan hman thin hla key pawh tihdanglam a țûl chaâng a awm fo țhîn. Chuvâng chuan, Keyboard tumtuin ngaihtuahna nasa tak a sên a țûl țhîn rêng a ni.

(2) Keyboard ri (voice) thlan hi fîmkhur a ngai hle mai. Mahni mawi tihzâwng hi hman mai a awl hle a, mahse ri thenkhatte hi chuan zai a chawi nung lo hle chauh pawh ni lovin, bengchheng lamah a kal mah mah țhîn. Zai khuap țha tûr, chawi nung thei tûr ri thlan a pawimawh a, a tlânglâwn berah chuan Piano ri ho hi a sual lo deuh ber. Hla a zirin a châng chuan Organ rite hian zai a chawi nung țha thei viau bawk.

(3) Kan hla sak octave aia octave sâng emaw, hniam emaw hman daih hian zai a chawm țhîn lova, khawih danglam theih avânga duh duha tihdanglam ringawt hi a țûl ber lêm lo.

(4) Solfa hlaah chord dik taka tum thei tûrin Solfa kan hriat hneh a ngai hle. Part hrang hrang satu ten dik tak leh nuam ti taka an sak theih nân hla chord dik taka kan tum a pawimawh a ni.

(5) Keyboard leh Bass Guitar hman a nih in, Bass kal anga lo hmeh rîk ve chhên hian ri a tihnawk a, Bass Guitar tân hmun siamsak zâwkin, ri intibuai lo tûra tum dân hriat a țûl. Zai hruai nâna Keyboard kan tum hian chord hrang hrangte hmeh dân chi hrang hrang kan thiam tûr a ni. Solfa ah chuan kan chord hmehah khân Soprano note kha kan key hmeha a sâng ber atân hman zêl tûr a ni.(Entîrnân :- Soprano note ah 'd' lo awm ta se, kan chord hmeh kha dms anga hmet lovin msd' anga hmeh tûr a ni - HC) Hetianga chord kan hmeh hian soprano anga zai tîr ruai ruai kha a ngai lova, a chord kan hmeh dân zâwk khân soprano ri ang kha a rawn tichhuak mai a ni. Kan hla sak dân a zirin lengkhawm zai tum anga tum a ngaih châng a awm thei bawk. Lengkhawm zaiah chuan Treble Clef leh Bass Clef in rîkchhâwka tum mai tûr a ni a, Bass Clef lam hi Bass Guitar tum dân kan sawi angin Fundamental leh Alternate in rîkchhâwka tum tûr a ni. Treble Clef lam hi dms anga hmeh aiin s,dm anga hmehin ngaihthlâk a hahdam zâwk a ni. A cheimâwina hi zeh hun deuh maia zeh zeuh zeuh chuan zai a tinuamin zai a chawi thei hle. Biak Ina kan Keyboard tum dân hi Guitar tum dân tûr ang zâwk mah hian kan tum țhîn a, Acoustic Guitar kan hman tel phei chuan kan tum dân kalphung a inan tlat avângin a bengchheng hma êm êm a, tuna kan tum thin dân kalhmang hi chu kan thlâk a hun ve tawh viau a ni. Chord kan hmeh hian hmeh dân chikhat chauh thiamlo hian a hmeh dân chi hrang hrang thiam a țha hle. Chord kan play in a ri sang berah Soprano Note kha hmang zêl ila (Entîrnân :- Soprano 'm' a nih chuan s, (hniam) d leh te hmet ila, ti chuan, a ri sâng ber kha 'm' a ni tihna - HC) hla sak tir hran ngai miahlo vin, a chord kan hmeh hmang khân a hla angin a rawn sa ri zâwk mai dâwn a ni. Tin, kut dinglam chan hi a ri sang lam a nih avângin a chord kan hmeh dân pawh kan uluk a ngai hle mai a. Tin, note 3 te, 4 te inremkhâwmina chord an siam chhuah hi kan bel êm êm a ngai bawk a ni. Keyboard kan play a a var (white key) hlir kan play fo nachhan hi chu a note kan bel ber kha 'C' a nih țhin vâng a ni deuh ber a. 'C' key ah chuan d  de/ra  r  re/ma  m  f  fe/ba  s  se/la  l  le/ta  t  d' te kha kan vawng belin kan hre hnehsawh êm mai a, key dangah chuan zai laiin khawi hi nge 'r' ni ang, khawi nge 'l' ni ang tih vêlah khân kan buai țhîn a, chuvâng mai mai chu niin a lang. A hmehna hmanga vawn tum lo hian Scale hi hre bel êm êm ila eng key mai pawh kan play thei mai dâwn a ni.

          Major Scale bîk sawi ta ila. Major Scale hian Formula a nei ve a, chu chu :- W W H W W W H or T T ST T T T ST
(W = Whole Tone)
(H = Half Tone or Semi Tone).
Note 1&2 inkâr - W
Note 2&3 inkâr - W
Note 3&4 inkâr - H
Note 4&5 inkâr - W
Note 5&6 inkâr - W
Note 6&7 inkâr - W
Note 7&8 inkâr - H

          Whole Tone ah rêng rêng chuan kan key hmeh tûr inkârah Key pakhat (Heta key kan tih hi hla key ni lovin, Keyboard hmehna lai hi a ni - HC) a inzep zêl tûr a ni a, Half Tone or Semi Tone ah chuan key inkârah key dang a awm tûr a ni lova, a key te kha a insi tûr a ni. Sawifiah dâwn ang aw - Doh is 'D' tih a lo ni ta a, 'D' key kha Doh atân kan hmang dâwn tihna a ni.

Hetiang in... D = d E = r F# = m G = f A = s B = l C# = t D' = d' a ni dâwn tihna a nih chu.
D Major Scale = D E F# G A B C# D).

4. ZAI HRUAITU TENA KAN HRIATTÛR

1. INBUATSAIHNA ȚHA :- Zai hruai rawngbâwl hna hi rawngbâwlna pawimawh tâwpkhâwk a nih avângin a tam thei ang ber țawngțaia inbuatsaihna pawh uluk taka neih țhin tûr a ni. Kan hla sak tûrte zirhona leh inbuatsaihna hun te, hla han thlan hote, a key tâwk tûr han en hote leh țawngțai ho na hun te a hma niah neih ho țhin nise a țha khawp mai. Tin, kan hla thlan hote chu Leader in chhinchhiahin, sak dân tûr indawtte anin lo siamfel țhîn sela, inkhawm țan hmain memberte hnênah a copy sem leh thlap țhîn sela a țha khawp ang.

2. THUPUI NEIH :- Zai kan hruai rêng rêng hian thupui neih țhin hi a țha khawp mai. Kan hla thlante rêng rêng pawhin chu kan thupui lam chu kâwk sela, chu kan thupuiah chuan mipuite hruai luh tum bawk tûr a ni. Kohhrante hian Pathianni atân bîk emaw, thlakhat atân bîk emaw thupui thlan châng a awm țhîn a, chutiang thupui thlansa rin/hman thiam pawh a pawimawh hle.

3. PATHIAN PÂWLNA :- Zai kan hruai hma hian a hûhova Pathian pâwlna hun neih ngei ngei țhin tûr a ni. Zai hruai lai pawhin rilrûa Pathian pâwlna neih pah reng bawk tûr a ni.

4. HUN VAWN DIKA NGAIHPAWIMAWH :-Zai hruai tûrte hi tlâi hnê hnê loh tûr a ni. Inkhawm țan hmain țawngțai hona hunte neih hman a, mipuite lo zaipui hman ngei tûra kal hma țhin tûr a ni. Tin, mahni zai hruai hun ngaihpawimawh țhin tûr a ni a, chumi piah lamah chuan zai hruai rawngbâwl hna chu rawngbâwlna pawimawh tâwpkhâwk a ni tih kan hre reng tûr a ni.

5. INHLAN THAR NUN :- Zai hruai tûr chuan nitin Pathian pâwla inhlan tharna neih fo tûr a ni. Pathian nên inhnaih lova i nun a khawro viau lai chuan he rawngbâwl hna hi thawk suh ang che. Piantharna tak tak neilo tân chuan he rawngbâwl hna hi thawh loh ngam tûr a ni.

6. INTHEISEM CHI A NI LO :- He rawngbâwl hna hi, ''Ani chu a ding zing tawh êm mai, ani hi a zai ve țhîn tho a ding ve tawh rawh se," tih ang chite hi chîn loh tawp tûr a ni. Zai thiam tak zai hruai thiam miahlo a awm theih a, zai thiam miahlo zai hruai thiam êm êm a awm theih bawk. Chu chuan a tihchian chu, he rawngbâwl hna hi Pathianin talent a pêkte tân a ni tih hriat tûr a ni. I ding zing a nih pawhin hah inti suh la, midang phûtna nun neiin zai hruai suh ang che. Lalpa'n a pêk ang chein zai hruai la, nangma hriatnaah innghat suh ang che.



                         HLAWNCHHING

No comments:

Post a Comment