Wednesday, 29 November 2017

RIMAWI - LALPA FAK NÂN (PART-2)

RIMAWI - LALPA FAK NÂN (PART-2)

                                                HC Lalramdina


NOTE :- Tûn țumah hian Sound System chungchâng leh Sound Operator te rawngbâwlna chungchâng ka rawn chhawp chhuak leh dâwn a. Sound System chungchâng bîkah hi chuan hriat ka ngah vak lo hle mai a. Ka tawnhriatte bâkah mithiamte sawi ka rawn târlang tel dâwn a ni.



                              SOUND


ENG VÂNGIN NGE SOUND SYSTEM ȚHA KAN MAMAWH?


          Sound system chu thusawi emaw zai emaw mi tam zâwk ten hahdam taka an lo hriat theihna tûra lo tiring tu hmanrua tihna mai a ni. Biak Inah pawh sound system chu Kohhrante hnêna Chanchin Țha kan puan chhuah theih nâna min thlunzawmtu hmanraw pawimawh tak a nih avângin kan mamawh a ni. Sound system chu kan inkhawm boruak tichhetu tûr a ni lova, remkhâwm dân tûr dik taka remkhâwm leh mumal taka enkawlin mipuite inkhawm boruaka an chên theihna tûra thâwm lo tiring tu tûr a ni. Ama theihna ang tâwka thusawi emaw zai emaw midangte tâna hriat nuam tûr tâwka lo tihrin kha a tih tûr a ni a, thusawitu emaw zaitu emaw ngaihtuahna la pêng lo tûra thâwm lo tichhuaktu tûr a ni. Chanvo neitu leh ngaithlatute inkâra hna lo thawh kha a hnathawh tûr chu a ni mai a. A rawng kan va bâwl sak tûr ni lovin, kan thuhnuaia awma, kan tâna rawngbawltu tûr a ni. Sound system chuan thusawitu thusawi a tihbuai emaw, ngaithlatute tâna ngaihthlâk hreawm taka thâwm a lo chhuah emaw a nih chuan a nihna a hloh dêr tihna a ni. Chu sound system a nihna tûr ang taka a nih theihna tûra pawimawh ber chu a enkawltu 'Sound Operator' kha a ni a, sound operator hna hi rawngbâwlna pawimawh tâwpkhâwk a ni. Sound operator chuan a dinhmun pawimawh zia hriain a rawngbâwlna a hlen țha em tih uluk takin a ngaihven reng tûr a ni. Feedback te, mixing diklo te, a ring lutuk emaw a zâwi lutuk emaw te leh monitor țhalo leh rî pechhuak theilo te hi harsatna langsâr zualpui leh inkhawm boruak tichhe vek thei an nih bâkah, thusawitu emaw hla satute emaw hun hman ti nuamlo vek thei an ni bawk. Hei vâng hian inkhawm boruak nuam tak nei tûr chuan sound system țha kan neih a țûl a ni.


SOUND OPERATOR

          Sound system operator nih hi rawngbâwlna ropui tak a ni a, operator te pawh hian namnûl mai mai lovin uluk leh fîmkhur takin an enkawl tûr a ni. Sound operator chu mi rintlâk leh mi inphahhniam thiam tak, midangte thawhpui thiam leh mi thurâwn ngaithlaa pawm thiam mi, mi zaidam a ni tûr a ni a, beng fing leh thil ngaithla uluk mi, sound mixing lama tui a ni tûr a ni. A theih phei chuan zirchhuak ni thei sela a țha hle. Sound enkawl (operate) dân chungchâng leh sound system ina a tih theih chin leh phâk tâwkte hre bel êm êm a ni bawk tûr a ni. Zai thiamte leh musician te ang bawkin sound system enkawl dân hi vawi tam tak ennawna zir nawn fo a ngai a ni. A theih hrâm chuan a operator kha chanvo neitu (Zaipawl, solo, drama leh thil dang dang - HC) tena an ennawnna ah te tel ve zêl thei se duhthusâm a ni. Hei hi a țhat nachhan chu hêng ennawnna ațang hian channel hrang hrangte volume adjust dân tûr zawng zawng kha chart siamin a tih tak tak huna hman theih tûrin a lo chhinchhiah lâwk thei dâwn a ni. Chanvo neitu/hun hmangtu tûr kha a inenlâwk lêmlo a nih pawhin programme țan hmain 'sound check' na hun neih ngei ngei țhin tûr a ni a, hemi hun chhûng hian mic zawng zawngte leh hmanraw dangte (Ampli, combo, sound box etc.) an hna thawh tûr ang an thawk țha em tih leh a rin zâwng te a tâwk em tih te en fel sa vek țhin tûr a ni. Programme țan tawh hnua mahni rindân leh țha tûra rin anga lo 'risk' kual vêl vak vak khân inkhawm boruak a tichhia a, midangte tân hun nuamlo takah a siam vek thei a ni. Kohhran inrelbâwl dânah ngaihdân hrang hrang a tam ang chiah hian sound system operate dân tûrah pawh hian ngaihdân tam tak a awm thei a. Operator te pawhin an hriat tûr chu mi tam zâwk tâna hriat nuam tâwk chiaha kan set kha mi țhenkhat tân a lo zâwi lutuk thei a, chutiang chiah chuan a țhenin ring lutuk an lo ti thei bawk. Sound operator te tâna mi lo dawnsawn dân tûr zawng zawng hriatthiam a harsat dâwn avângin mipui zîng ațanga a rin emaw a zawih emaw lo signal theitu tûr a neih a țha hle. Chutih rual chuan, mi zawng zawng duhdân angin a tih vek theih loh tih erawh kan hriat tel a țha. Mipuite pawhin kan duhdân ang kha midang duhdân a lo ni ve kher lo thei tih kan hre ve bawk tûr a ni. Auditorium vêlah chuan 'decibel meter' hmanga a rin zawng tûr set mai hi a awlsam viau a, mahse, mipui kalkhâwm dân a zira a rin zâwng/zawih zâwng kha kan set thiam a pawimawh. Mipui awm tam leh tam loh khân sound wave kal dân tûr kha a tidanglam thei a, mi tam tak an awm chuan tihrin a ngai ang a, mi tlêmtê an kal chuan tihzawih a ngai ngei ang. A tihdân țha berah chuan sound operator te khân inbiakna, intercom hmangin emaw, nei thei se, chu chuan a rin zâwng leh a ngaihthlâk nuam tâwk tûr ang vêl lo hrilh hriat theih ni ta se duhthusâm a ni. Stage -a hun hmangtute tân pawh operator tâna hriatthiam awlsam tûrin zaizira tihrin tir emaw tihzawih tir emaw dân kha hriat a țha hle. Chumi kârah chuan operator mit var leh beng fing tak a pawimawh zia pawh a hriat theih âwm e. A châng hi chuan a hmangtute hian kan sound system kan hriatchian loh luatah hian kan system lakah lo beisei sân lutuk te pawh hi a awm ve bawk țhîn. Sound system zawng zawngte hian tih theih chin an nei țheuh va, chu chu a operator te hian an hriatchian a ngaiin a hmangtute leh mipuite hnêna an hrilhfiah thiam a țûl hle a, hei hian an hman thiam dân tûrah pawh thui takin a pui thei ngei ang. Mipuite pawhin kan system tih theih tâwk kan hriat a, sound operator te sawisêla dem reng tûr kan ni lo tih pawh hi kan hriat ve a țha.


SOUND SYSTEM DAHNA HMUN

          Biak In tam taka harsatna lian tak chu Audio control/mixer board dahna tûr ruahman hi a ni. A himna tûr kan duh vâng emaw hmun a awh zau kan hlauh avângin emaw sound control na chu Biak In hnunglamah room hranpa siamin tukverh hawn theih emaw tein kan siam țhîn. Tukverh kan reh kuak atanga kan ri dawn chu Audio mixer adjust nan kan hmang a, thenkhatin headphone kan hmang mai țhîn bawk a, mahse, operator tân Biak In chhûnga sound awmdân dik tak hi hriat fuh loh châng a tamin thil fuh lo tak a ni thei. Sound control na leh a operator chu Biak In chhûnga mi ten an sound hriat ang tak ngaihthlâk ve theihna hmuna dah tûr a ni a. Biak In lai takah emaw a chung balcony lai takah emaw a inkhuhna awmlo, hual hung chhûngah inrem mai hi a fuh ber mai thei.


MICROPHONE HMAN DÂN

          Biak Ina kan inkhawm programme leh kan thil tihna kawng hrang hrangah hian mic hmang lo chuan kan awm ta meuh lova. Chuvâng chuan a hman dân kan zir a țha âwm e.


1. MICROPHONE THLAN THIAM :- Sawifiah dân awlsam berah chuan microphone chuan kan âw emaw, kan tihrîk (sound waves) emaw te kha electronic signal ah chantîrin chu chu amplifier kaltlangin speaker ah a rîk chhuah tîr țhîn. Kan microphone hman tûr chu kan hman duh dân a zira thlan thiam a pawimawh hle a. Zaimite leh thusawitu tlângpuite tâna mic hman remchâng tûr chu cardioid type a ni a, hetiang chi hian an sound dawn theih chin a zîm hle. Hetiang mic hian sound emaw âw emaw kha lâkna lam bîk neiin a hma zâwn tak ațanga lo chhuak kha alo pik-up mai țhîn a, hmun dang ațanga lo kal erawh a la tel tawh lo țhîn thung. Hei hian thâwm dang lo ri ve tûr lakah a vêngin feedback pawh a vêng țha hle. Mahse, eng emaw chânga sound hmun hrang hrang ațanga lo chhuak chu lâk vek duh a nih chângin (Entîrnân - Zaipawl zai) omnidirectional mic hman țhin a ni. Hei mai bâkah hian company hrang hrangte pawh hian mic design dân danglam deuh bîk leh musical instrument han amplify bîk nâna a sensitivity hranga han siam te pawh an nei tho va, hei vâng hian kan hmanna tûr a zira mic thlan uluk pawh a pawimawh hle a ni.


MICROPHONE CHI THUM :-

(1) Omnidirectional :- Ri manna lam bîk neilo, Direction khawia mi pawh man thei.

(2) Unindirectional :- Ri manna lam bîk nei, Direction pakhat ațang chauha man thei. A ri hîp dân/man dân pawh 'Cone shaped' ang.

(3) Cardiod :- Unidirectional mic ang deuh thova direction pakhat ami chauh man thei. A ri hîp/man dân erawh 'Heart-shaped' ang a ni thung a, a hma (front) zâwna mi chiah a hîp/man na a, a sir lam ri chanve vêl lekin a hîp/man țhîn. Mic lu -ah te, a sir lamah te khân țawng chhin ila, a man dân a inang kual vêl veka kan hriat chuan omnidirectional mic a ni a, kan âw chu a sir lam ațanga a man dân a zawih bîk ruih chuan unidirectional mic tihna a ni.

          Tin, Mic te hi audio signal an tihchhuah theih dân a zira thliar hran an ni a.
Condenser type mic te hi a tihnunna atân power a ngai a, power source hranpa battery emaw phantom power emaw mamawh an ni țhîn. An sound pêk chhuah pawh a fiah țha a, a man zau êm êm bawk a, a ring țhain amplification pawh an mamawh tlêm a ni.
Wireless mic te hian transmitter te hmangin receiver hnênah signal a thawn a, chu receiver chu sound board ah lo vih luh mai a ni. Wireless mic ah hian a țhen chu a kena ken chite leh a țhen chu clip beh ngai chi te pawh a ni thei. Battery hmang an ni a, (Mi thiamte chuan, "Alkaline battery kher hman a țha an ti," -HC) regular taka thlâk țhin tûr a ni. Hêng wireless te hi an țhat lohna ber chu a transmitter ațang khân interference (ri dang lo insiam) eng emaw a awm thei țhîn a, a receiver lamin a lo dawn fuh loh châng emaw pawh a tam thei hle a, hêng avângte hian a hrui nei (hardwired) angin quality leh a chi hrang ang (omnidirectional etc.) pawh hi a tam lutuk thei lo.

          Hardwired mic kan tih chu a hrui nei mic pangai ang chi hi a ni mai a, tûnlaia kan mic hman te hi low impedance (low resistance) an nih tlângpui avângin interference an ngamin hrui sei tak tak hman pawh a theih țhîn a ni.
Lavaiere mic kan tih ang chu mic tê deuh, kawrah te han clip bo mai theih ang chi hi a ni a, thusawi nân a țha êm êm a, mahse, zai vêl nân erawh a țha lutuk lo. Thusawitu țhenkhat chuan an kut a âwl avâng leh hrui sei tak han buaipui reng tûr a awm loh avângin an ngaina hle a, chutih rual chuan, țhenkhat veleh thung chuan kuta ken ngai chi aia a sound pêk chhuah a țhat loh zâwk avângin leh mic kan hnaih leh kan hlata thusawi tihrin leh tihzawih a theih ve loh avângin an ngaina lêm lo hle thung.


2. CHANVO NEITUTE TÂN

          Aw tihrinna atâna Microphone kan hman hian a hmangtu tûr ațanga inches 3 leh 8 inkâr vêl bâwra dah emaw ken emaw tûr a ni. Stand emaw lectern ah emaw kan dah a nih pawhin operator ten hei hi kan hriat reng a țûl âwm e. Mi thusawi laia a inches a dik em tia va teh dun dun chi a nih loh avângin a âwm tâwk kan vawng bel êm êm tûr a ni. Zai lai emaw thu sawi lai emawa mic kan kenin kan khabe hnuai inches 3 emaw 4 emaw vêla hlaa ken a țha hle. A aia hlaa kan keng a nih chuan a operator khân a amplification a nawr sân a ngai a, hei hian kan aw piah lama kan bul hnaia thâwm kha a lo man palh thei a ni. Chu chuan mixing a tiharsain kan aw kha mic ina thâwm dang a man ațanga lo thliar hran a tiharsa thei a ni. Mic ah khân hma zâwng takin zuk țawng vak vak lo ila, a tan deuh hlek zâwnga țawng tûr a ni. Hei hian kan aw ri phurh phurh (pop) tûr a ti ziaawm ang a, ngaihthlâk a tinuam bawk ang. Biak In rawngbâwlnaa mic mixing tiharsa êm êmtu chu Drums a ni. Drums (A bîkin Acoustic) te hi a bengchheng zual êm êm a, a cymbal phei chu a ri a darh zau avângin stage-a mic dangte pawhin a lo pik-up duh hle. Hemi avâng hian a hmun a zirin leh Drums amplify nâna mic hman a zir khân a drums bîka kha tihzawih a țha. A nih loh vêk pawhin, drums atâna mic hmante khân stage-a ri dang a lo pik-up ve avâng pawhin a drums ri bîka kha lâkhran a harsa viau thei bawk. Hetiang buaina a awm a nih chuan a tih dân țha berah chuan drummer ina a vuak zawih emaw drumset kha pindan hrana langtlang thei chhûnga dahin a ni. Acoustic instrument dang hman a nih rêng rêngin a zaitute tân mic kha hmui hnaih têa ken a țha hle. Hetia kan tih hian a volume pêk sân vak ngai lovin aw kha a ring țha tho ang a, a bul vêla thâwm dang lo man tel lutuk lovin kha aw bîk chauh kha a fiah thei dâwn a ni. A nih loh chuan a volume tihsân a lo ngai a, kan bula thâwm dangte pawh a lo man tel ta țhîn a, hei hian mixing a tiharsa thei a ni. Mic hi hmui hnaih lutuka ken reng erawh a țha chuang lo. Hnai taka kan ken chuan kan aw ri kha a ti têng (distortion) in ngaihthlâk a tinuamlo thei tih hriata kan aw key sân lai ang chiah te, kan uar lai angah te ken hlat deuh hlek nachâng kan hriat erawh a țha hle. Mahni pawhin mic ken dân tûr zira, ngaihthlâk nuam âwm tâwk vêla ken reng theih dân zir a țha hle. Kan mic ken dân a danglam reng chuan kan aw chhuah dân kha a lo tidanglam thei a, hei hian operator tâna mix pawh a tiharsa thei a ni. Mic chu a la nunga hman lo a nih chuan chunglam hawiin ken tûr a ni a, kan hmui ațanga hla deuhah dah hniam a, hman leh dâwna dah hnaih leh mai tûr a ni. Hun hmangtute tâna an inhriat theih âwm tâwk vêla ringa monitor te set țhin a nih avângin mic duh dân dâna ken kual khân feedback a siam thei a, a ri chhuak chiam thei a ni. Tin, thil dang kan hriat leh tûr chu mic 2 inhnaih lutuka ken dun loh tûr a ni. Hei hian ri bengchheng nasa tak a siamin a pe chhuak thei. A 2tha berah chuan mic nung 2 hi feet 2 aia hnaia dah kawp loh tûr a ni.


3. MIC HMAN LAIA TIH LOH TÛRTE

(1) Mic a nun leh nun loh hriat nân chhêm loh tûr. Ngaihthlâk a hreawm a, kan chil a lût palh thei bawk. Tin, mic chhêm hian hnâwng a siam a, chu chu mic tichhe duh tu a ni. Thu engemaw sawi mai emaw kuta khawih rîk mai emaw kha a tâwk êm êm a ni.

(2) Direct takin mic ah țawng vak vak loh tûr. "P" leh "T" ri te hian pop a siam hma êm êm a, mic lâwng tawpa hman a nih chuan a ri phurh phurh țhîn. Mic lu bâwk tuamna tûr bîka siam 'wind screen' emaw pop filter emaw hman hian pop a titlêm a, a țhat dân berah chuan a tan zâwng deuh hleka hman a țha ber.

(3) Clip-on Mic kan hmanin kawr chung lamah târ loh tûr. Kawr chung lama târ hian thawmhnaw innâwt vêl ri te a man a, bengchheng a siam țhîn. Tin, âw kha kan kawr khân a lo dang a, a man fiahlo thei bawk. Kan nghâwng bula târ mai kha a țha ber a ni.

(4) Baptistma chantîrtu tûrte tân, Baptistma chantîr dâwnin mic keng/târ loh tûr. Microphone hrui kaltlang khân electric kal sualin tui chhûnga awm zawng zawng kha a man palh thei a ni. Wireless mic kan hmang a nih erawh chuan khâng kha a pumpelh theih a, mahse, electronic hmanrua rêng rêng hi tuihu hnâwng hian a tichhe hma êm êm a ni. Tih dân țha tak chu Baptistma chantîr tu lu chung zâwnah khân mic kha khai/târ mai tûr a ni a, a remchâng chiahlo a niha wireless mic kan hmang a nih pawhin sarâng nêm chi (ri ruap ruap lo chi) hmanga tuam tlat tûr a ni. Chu chuan ri man țha tho siin tuihu hnâwng lakah a vêng dâwn a ni.

(5) Microphone duat theihnghilh loh tûr a ni. Ti tla suh la, tauh palh bawk lo la, a cable ah khai ngai hek suh ang che. Hmanraw dîm ngai tak a ni a, tichhe mai lo turin dîm takin kan enkawl tûr a ni. Siam țhat leh emaw a thar lei leh mai kha thil awlsam tak a nilo mai thei. Hman loh laiin hmun ro leh fai takah dah țhat țhin tûr a ni.


SOUND REHEARSAL

          Zaipawl te, group zai te, musician te, soloist te leh thusawitu tena kan sound system hmanga rawngbâwlna an nei dâwn a nih chuan 'Sound rehearsal' neih hi thil pawimawh tak a ni. An thusawi, zai, music kha kan sound system hmanga tihrin leh tihchhuah a nih dâwn avângin hun hmangtu tûrte tâna zir leh ennawn a pawimawh êm êm ang khân Sound operator te tân pawh lo zir leh ennawn kha thil tihmâkmawh a ni. Mi tam tak chuan mi hmaa zai dâwn chuan vawi tam tak ennawna sak chhin an duh ngei ang, khatiang chiah khân sound system hman dâwn pawhin in ennawna inzir chian țhin kha a țha hle. Mi tam zâwk hi chuan sound system han enkawl hi Radio han herh kual ang maia thil awlsam tak tûrah kan ngai țhîn a. Mahse, a ni bîk kher lova, thil neuh neuh hriat tûr leh thiam tûr a awm ve nual a ni. Entirnan - 32 channel sound board hian a tlângpuiin knob (herhna) hrang hrang 960 a neiin han herh kual dân chi hrang hrang 144,000 vêl ang a awm tihna a ni. Chuta kârah component chi hrang hrang (reverb, echo, equaliser etc.) set dân bîk țheuh a lo awm ve zêl bawk nên. Thil awlsam tak zawng a lo ni bîk hauh lo. Piano hian key 88 a neih laiin sound board chuan 960 a nei a, piano thiam taka tum tûr chuan inzir ngun a ngai êm êm a, chutiang chiah chuan sound system thiam tak leh 'profe' taka khawih thiam tûr pawh hian inzir ngun a ngai ve êm êm a ni. Sound operator tân speaker rin zâwng (volume) leh mix dân tûr hriatthiam theih nân sound rehearsal neih hi a țûl a ni. Chumai bâkah hun hmangtu tûr tân pawh a monitor-a a inhriat theih leh theih lohte leh amah leh amah a lo in adjust thiam theih nân te pawh a țha lehzual a ni. Monitor (fold back system) dân hi a nihna takah chuan sound kha hun hmangtute tân a inhriat theih nâna channel hrang siamna a ni a. Hetah hian an mahni tâna inhriat nuam tâwk vêlin a monitor ah khân set tûr a ni. Musician te tân pawh an thil tum (play) kha an inhriat tawn miau chuan han tih ho a harsa thin a ni. A hma khan hun hmangtu tur tana monitor set sak a tul zia kan sawi tawh a, hei hi hriatchian a tul hle. Sound operator tan khan monitor atanga sound lo chhuak kha hriat ve ngaihna a awm lova, soloist tan track a rin zawkin nge zai nuam zawk anga, ama âw kha a rin zawk in tih pawh hriat ngaihna a awm lo a ni. Monitor duh ang taka adjust theih dan awmchhun chu hun hmangtu in operator hnena va kawhhmuh kha a ni mai a, chu chu programme tan hma rehearsal lo neiha lo inhrilh lâwk tangkaina tak chu a ni. Hei hian operator tan pawh a rin dan tur leh lo mix dan tur kha alo hriat lâwk theih dawnin programme hman hunah pawh lo 'risk' lo khan dik takin a lo set mai thei dawn a ni.


                         HLAWNCHHING

No comments:

Post a Comment