LÎRTHEI KHALH FIMKHURNA HAPTA (Article)
HC Lalramdina
Tûnlaia mihring khawsak chêtvêl nâna kan hman tam ber chu lîrthei hi a ni mai âwm e. Lîrthei a pung zêl a, chesual an pung zêl bawk. Lîrthei laka mitinte kan him tlân lehzual theihna tûra Sorkar in a bîka "Road Safety Week" kumtina a buatsaih țhîn hi thil lâwmawm tak a ni. Tûn kârah pawh hian chu hapta chu Mizoram pumah hman mêk a ni a. He hapta hian lîrthei enkawltute leh lîrthei hmangtute tân kum tluana fimkhurna leh himna thlentu ni thei se a duhawm khawp mai.
Ramin hma a sâwn zêl a, lîrthei pawh a pung zêl a, lîrthei khalh thiam hrim hrim pawh kan tam ta hle mai. Amaherawhchu, dânin a phût anga him leh rintlâka khalh dân hriatna kawngah erawh chuan hmasâwnna tûr kan la ngah hlein a lang. Driver kan tih hian khualzin leh bungraw phurtu lîrthei khalhtute ringawt kan rilruah a awm ang tih a hlauhawm a, lîrthei tam zâwk hi chu mimal leh chhûngkaw bil ta a ni a. Mahni ta a nih hre rân chunga mahnia lo inzir thiam ve mai te kan nih fur bawk si avângin mimal lîrthei khalhtu dân hriat leh fimkhur thua ngaihtuahawm tak tak kan tam hle âwm e.
Lîrthei chêtsual chhan hi a inang lova, pawlawhna, thiam chian hmaa khalh, ruih nei chunga khalh, khalh chak lutuk te, tih palh hrim hrim leh lîrthei țhat tâwk loh vângte a ni tlângpui. Lîrthei khalhtu thiam loh vâng pawhin midangin vânduaina an tâwk țhîn bawk. Mahni fimkhur mah ila, midang fimkhur loh luat avângin chhiatna a thleng țhîn bawk a; hei hian khawlaia kea kalte pawh a huam a ni. Lîrthei khalhtu tam takte hi chuan dawhtheihna an la tlachham deuh hian a lang a, chêtsualna tam tak hi chu dawhtheihna hmanga umbo theih a niin a lang. Lîrthei khaltu dang leh kea kalte himna hi lîrthei khalhtu mawhphurhna a ni a. Chêtsualna thlentirtu tam berte chu pumpelh theih a nih laiin, tam tak hi chu lîrthei enkawltuten dân an palzût vângte leh lîrthei khawl enkawl țhat tâwk loh vânga thleng țhîn a ni bawk.
Lîrthei neitu, a bîkin țhalai lamah "Two Wheeler" khalhtu zînga tam tak chuan an mawhphurhna an hre lo țhîn a, tlân chak hian mi a tizauthau a, țhalai tha za zek zawk tân chuan thil nuam tak pawh a ni ang. Amaherawhchu, midang pawi khawih thei dinhmunah kan ding reng a ni tih hi theihnghilh lo ila. Lîrthei-in a chîl/sut hlum te zîngah chhûng khat eizawngtu an awm thei a, a nghawng a na a, a tuartu chhûngte'n an nih tûr an nih theih loh phah thei a ni. Lîrthei khalhtute'n an phurh leh midang himna chu an kutah a awm tih an pawm thiam tûr a ni. Nu leh pate pawhin mahni fate țheuh khauh zâwka thunun a țûl châng a awm ang.
Lîrthei khalh hi eizawnna chi khat a ni a, hna zahawm tak a ni. Ram dang mi leh mikhualte tân Mizote hmel tilangtu pawimawh tak an nih avângin rinawm tak leh hawihhâwm tak leh fimkhur takin lîrthei hi khalh țheuh i tum ang u. Lîrthei khalha eizawngtu nih avânga bâl tak leh țawp taka awm tûr a ni lova, mahni phâk ang tâwka mawi, fai leh zahawma taka inchei țhin tûr a ni.
Sâwrkârin dân a siam țhîn hi sâwrkâr leh mimal hlâwkna tûr nilovin mipui nâwlpuite himna tûr a ngaituah vâng a ni a, a zâwmtu ni zêl tûrin lîrthei khaltute inbuatsaih ila. Lîrthei a lo pung zêl a, kan kawng erawh a țhang ve si lova, mipui nâwlpuiin harsatna an tawh loh nan leh an lo him zâwk nân lirthei tlân dân tûr leh hûn dân tûrte pawh, thuneituten an tihdanglam a ngai fo țhîn, kalphung thar siam a awm pawhin zâwma, tihlawhtlingtu ni zêl tûrin inbuatsaih bawk ila.
Driver nih hian motor khalh kal ringawt ni lovin a enkawl faite, passengerte tâna mi țangkai nihte hi a huam tel vek a, hawihhâwm chhuah nachâng hriat a țûl hle bawk. Zu rui chunga lîrthei khalh lo tûrin leh fimkhur taka lîrthei khalh țhin tûrin kan inngên a. Lîrthei neiha, a khalh phalna neih avâng ngawtin kan duh dânin lîrthei kan khalh tûr a ni lova, dânin min phût angin lîrthei kan khalh țhîn tûr a ni. Lîrthei khaltute fimkhur loh avânga chêtsualna hi a tam ber avângin lîrthei khalhtuten kan tih tûr leh tih loh tûrte kan hriat a țûl bawk a ni. Pasenger phur țhînte hian mawhphurhna sâng tak an nei a, mihring nunna hlu tak hi an mawhphurhna ah thui tak innghat a nih țhin avângin holâm taka ngai lova, rilru leh ngaihtuahna zawng zawng sêng ila, chêtsualna a thlen tlêm phah ngei ang.
Tin, mipuite pawh hian lîrthei khalhtute hi nasa takin kan țanpui thei a ni tih hriain, kawngpui a lo thâwl zâwk nân kawngsira lîrthei dahte leh insakna bungrua kawngpui dîpa dahte hi sim a hun tawh khawp mai. Kawngpui sira motor workshop neite pawhin a hnawk lo thei ang bera an motor siamte dah țhîn bawk se la. Tin, sâwrkâr pawhin lîrthei laka chêtsualna a lo tlêm zâwk nân kawng pêngṭhuam pawimawh bîkah te road sign tam zâwk târ belh ta se la, hei hian lîrthei chêtsualna thleng thei lakah nasa takin lîrthei khalhtute a puih ngei ka ring tlat a ni.
"Lungngaihna i pumpelh theih nân - Lîrthei khalh fimkhur ang che"
HLAWNCHHING
No comments:
Post a Comment