Friday, 29 January 2016

NEIH FAK A RIL BAWMAH

          MAMAWH KAN AWM TAKIN

MATHEMATICS

(α+в+¢)² = α²+в²+¢²+2(αв+в¢+¢α)

1. (α+в)² = α²+2αв+в²

2. (α+в)² = (α-в)²+4αв b

3. (α-в)² = α²-2αв+в²

4. (α-в)² = f(α+в)²-4αв

5. α²+в² = (α+в)²-2αв.

6. α²+в²= (α-в)²+2αв.

7. α²-в² = (α+в)(α-в)

8. 2(α²+в²) = (α+в)²+(α-в)²

9. 4αв = (α+в)²-(α-в)²

10. αв = {(α+в)/2}²-{(α-в)/2}²

11. (α+в+¢)² = α²+в²+¢²+2(αв+в¢+¢α)

12. (α+в)³ = α³+3α²в+3αв²+в³

13. (α+в)³ = α³+в³+3αв(α+в)

14. (α-в)³ = α³-3α²в+3αв²-в³

15. α³+в³ = (α+в) (α²-αв+в²)

16. α³+в³ = (α+в)³-3αв(α+в)

17. α³-в³ = (α-в) (α²+αв+в²)

18. α³-в³ = (α-в)³+3αв(α-в)

ѕιη0° = 0

ѕιη30° = 1/2

ѕιη45° = 1/√2

ѕιη60° = √3/2

ѕιη90° = 1

¢σѕ ιѕ σρρσѕιтє σƒ ѕιη

тαη0° = 0

тαη30° = 1/√3

тαη45° = 1

тαη60° = √3

тαη90° = ∞

¢σт ιѕ σρρσѕιтє σƒ тαη

ѕє¢0° = 1

ѕє¢30° = 2/√3

ѕє¢45° = √2

ѕє¢60° = 2

ѕє¢90° = ∞

¢σѕє¢ ιѕ σρρσѕιтє σƒ ѕє¢

2ѕιηα ¢σѕв = ѕιη(α+в)+ѕιη(α-в)

2¢σѕα ѕιηв = ѕιη(α+в)-ѕιη(α-в)

2¢σѕα ¢σѕв = ¢σѕ(α+в)+¢σѕ(α-в)

2ѕιηα ѕιηв = ¢σѕ(α-в)-¢σѕ(α+в)

ѕιη(α+в) = ѕιηα ¢σѕв+¢σѕα ѕιηв.

» ¢σѕ(α+в) = ¢σѕα ¢σѕв-ѕιηα ѕιηв.

» ѕιη(α-в) = ѕιηα ¢σѕв-¢σѕα ѕιηв.

» ¢σѕ(α-в) = ¢σѕα ¢σѕв+ѕιηα ѕιηв.

» тαη(α+в) = (тαηα+тαηв)/ (1-тαηα тαηв)

» тαη(α-в) = (тαηα-тαηв) / (1+тαηα тαηв)

» ¢σт(α+в) = (¢σтα ¢σтв-1) / (¢σтα+¢σтв)

» ¢σт(α-в) = (¢σтα ¢σтв+1) / (¢σтв-¢σтα)

» ѕιη(α+в) = ѕιηα ¢σѕв+¢σѕα ѕιηв.

» ¢σѕ(α+в) = ¢σѕα ¢σѕв+ѕιηα ѕιηв.

» ѕιη(α-в) = ѕιηα ¢σѕв-¢σѕα ѕιηв.

» ¢σѕ(α-в) = ¢σѕα ¢σѕв+ѕιηα ѕιηв.

» тαη(α+в) = (тαηα+тαηв)/ (1-тαηα тαηв)

» тαη(α-в) = (тαηα-тαηв) / (1+тαηα тαηв)

» ¢σт(α+в) = (¢σтα¢σтв-1) / (¢σтα+¢σтв)

» ¢σт(α-в) = (¢σтα ¢σтв+1) / (¢σтв+¢σтα)

α/ѕιηα = в/ѕιηв = ¢/ѕιη¢ = 2я

» α = в ¢σѕ¢+¢ ¢σѕв

» в = α ¢σѕ¢+¢ ¢σѕα

» ¢ = α ¢σѕв+в ¢σѕα

» ¢σѕα = (в²+¢²-α²) / 2в¢

» ¢σѕв = (¢²+α²-в²) / 2¢α

» ¢σѕ¢ = (α²+в²-¢²) / 2¢α

» Δ = αв¢/4я

» ѕιηΘ = 0 тнєη,Θ = ηΠ

» ѕιηΘ = 1 тнєη,Θ = (4η+1)Π/2

» ѕιηΘ =−1 тнєη,Θ = (4η-1)Π/2

» ѕιηΘ = ѕιηα тнєη,Θ = ηΠ (-1)^ηα

1. ѕιη2α = 2ѕιηα ¢σѕα

2. ¢σѕ2α = ¢σѕ²α-ѕιη²α

3. ¢σѕ2α = 2¢σѕ²α-1

4. ¢σѕ2α = 1-ѕιη²α

5. 2ѕιη²α = 1-¢σѕ2α

6. 1+ѕιη2α = (ѕιηα+¢σѕα)²

7. 1-ѕιη2α = (ѕιηα-¢σѕα)²

8. тαη2α = 2тαηα / (1-тαη²α)

9. ѕιη2α = 2тαηα / (1+тαη²α)

10. ¢σѕ2α = (1-тαη²α) / (1+тαη²α)

11. 4ѕιη³α = 3ѕιηα-ѕιη3α

12. 4¢σѕ³α = 3¢σѕα+¢σѕ3α

» ѕιη²Θ+¢σѕ²Θ = 1

» ѕє¢²Θ-тαη²Θ = 1

» ¢σѕє¢²Θ-¢σт²Θ = 1

» ѕιηΘ = 1/¢σѕє¢Θ

» ¢σѕє¢Θ = 1/ѕιηΘ

» ¢σѕΘ = 1/ѕє¢Θ

» ѕє¢Θ = 1/¢σѕΘ

» тαηΘ = 1/¢σтΘ

» ¢σтΘ = 1/тαηΘ

» тαηΘ = ѕιηΘ/¢σѕΘ

ABBREVIATION

B.A = Bachelor of Arts

M.A = Master of Arts

B.Sc. = Bachelor of Science

M.Sc. = Master of Science

B.Sc. Ag. = Bachelor of Science in
Agriculture

M.Sc. Ag. = Master of Science in Agriculture

M.B.B.S = Bachelor of Medicine and Bachelor of Surgery

M.D = Doctor of Medicine

M.S = Master of Surgery

Ph.D / D.Phil. = Doctor of Philosophy (Arts & Science)

D.Litt./Lit. = Doctor of Literature /
Doctor of Letters

D.Sc. = Doctor of Science

B.Com. = Bachelor of Commerce

M.Com. = Master of Commerce

Dr. = Doctor

B.P = Blood Pressure

Mr. = Mister

Mrs. = Mistress

M.S = Miss (Used for female married & unmarried)

Miss = Used before unmarried girls)

M.P = Member of Parliament

M.L.A = Member of Legislative Assembly

M.L.C = Member of Legislative Council

P.M = Prime Minister

C.M = Chief Minister

C-in-C = Commander-In-Chief

L.D.C = Lower Division Clerk

U.D.C = Upper Division Clerk

Lt. Gov. = Lieutenant Governor

D.M = District Magistrate

V.I.P = Very Important Person

I.T.O = Income Tax Officer

C.I.D = Criminal Investigation Department

C/o = Care of

S/o = Son of

C.B.I = Central Bureau of Investigation

G.P.O = General Post Office

H.Q = Head Quarters

E.O.E = Errors and Omissions Excepted

Kg. = Kilogram

Kw. = Kilowatts

Gm. = Gram

Km. = Kilometer

Ltd. = Limited

M/Ph. = Miles Per Hour

Km./Ph. = Kilometre Per Hour

P.T.O = Please Turn Over

P.W.D = Public Works Department

C.P.W.D = Central Public Works Department

U.S.A = United States of America

U.K = United Kingdom (England)

U.P = Uttar Pradesh

M.P = Madhya Pradesh

H.P = Himachal Pradesh

U.N.O = United Nations Organization

W.H.O = World Health Organization

B. B. C. = British Broadcasting Corporation

B.C = Before Christ

A.D = Anti Domini

A.C = Air Conditioned

I.G = Inspector General (of Police)

D.I.G = Deputy Inspector General (of Police)

S.S.P = Senior Superintendent of Police

D.S.P = Deputy Superintendent of Police

S.D.M = Sub-Divisional Magistrate

S.M = Station Master

A.S.M = Assistant Station Master

V.C = Vice - Chancellor / Village Council

A.G = Accountant General

C.R = Confidential Report

I.A.S = Indian Administrative Service

I.P.S = Indian Police Service

I.F.S = Indian Foreign Service or Indian Forest Service

I.R.S = Indian Revenue Service

P.C.S = Provincial Civil Service

M.E.S = Military Engineering Service

FULL FORM OF SOME TECHNICAL WORDS

VIRUS = Vital Information Resource
UnderSeized.

3G = 3rd Generation.

GSM = Global System for Mobile
Communication.

CDMA = Code Divison Multiple
Access.

UMTS = Universal Mobile Telecommunication System.

SIM = Subscriber Identity Module .

AVI = Audio Video Interleave

RTS = Real Time Streaming

SIS = Symbian

OS = Installer File

AMR = Adaptive Multi-Rate Codec

JAD = Java Application Descriptor

JAR = Java Archive

3GPP = 3rd Generation Partnership Project

3GP = 3rd Generation Project

MAA = Mehboob Anwar Ansari

MP3 = MPEG player lll

MP4 = MPEG-4 video file

AAC = Advanced Audio Coding

GIF = Graphic Interchangeable Format

JPEG = Joint Photographic Expert Group

BMP = Bitmap

SWF = Shock Wave Flash

WMV = Windows Media Video

WMA = Windows Media Audio

WAV = Waveform Audio

PNG = Portable Network Graphics

DOC = Document (Microsoft Corporation)

PDF = Portable Document Format

M3G = Mobile 3D Graphics

M4A = MPEG-4 Audio File

NTH = Nokia Theme (series 40)

THM = Themes (Sony Ericsson)

MMF = Synthetic Music Mobile Application File

NRT = Nokia Ringtone

XMF = Extensible Music File

WBMP = Wireless Bitmap Image

DVX = DivX Video

HTML = Hyper Text Markup Language

WML = Wireless Markup Language

CD = Compact Disk.

DVD = Digital Versatile Disk.

CRT = Cathode Ray Tube.

DAT = Digital Audio Tape.

DOS = Disk Operating System.

GUI = Graphical User Interface.

HTTP = Hyper Text Transfer Protocol.

IP = Internet Protocol.

ISP = Internet Service Provider.

TCP = Transmission Control Protocol.

UPS = Uninterruptible Power Supply.

HSDPA = High Speed Downlink Packet Access.

EDGE = Enhanced Data Rate for

GSM = Global System for Mobile
Communication Evolution.

VHF = Very High Frequency.

UHF = Ultra High Frequency.

GPRS = General Packet Radio Service.

WAP = Wireless Application Protocol.

TCP = Transmission Control Protocol.

ARPANET = Advanced Research Project Agency Network.

IBM = International Business Machines.

HP = Hewlett Packard.

AM/FM = Amplitude/Frequency Modulation.

GOOGLE = Global Organization
Of Oriented Group Language Of
Earth (Un-Official)

YAHOO = Yet Another Hierarchical Officious Oracle

WINDOW = Wide Interactive Network Development for Office Work Solution

COMPUTER = Common Oriented Machine Particularly United and used under Technical and Educational Research

AMOLED := Active Matrix Organic Light Emitting Diode

OLED = Organic Light Emitting Diode

IMEI = International Mobile
Equipment Identity

ESN = Electronic Serial Number

UPS = Uninterruptible Power Supply

HDMI = High Definition Multimedia Interface

VPN = Virtual Private Network

APN = Access Point Name

LED = Light Emitting Diode.

DLNA = Digital Living Network Alliance

RAM = Random Access Memory.

ROM = Read Only Memory

VGA =  Video Graphics Array

QVGA = Quarter Video Graphics Array

WVGA = Wide Video Graphics Array

WXGA = Widescreen Extended Graphics Array

USB = Universal Serial Bus

WLAN = Wireless Local Area Network

PPI = Pixels Per Inch

LCD = Liquid Crystal Display

HSUPA = High-Speed Uplink Packet Access

HSPA = High Speed Packet Access

NFC = Near Field Communication

OTG = On The Go

SLCD = Super Liquid Crystal Display

SNS = Social Network Service

HS = HOTSPOT

POI = Point Of Interest

GPS = Global Positioning System

DTP = Desk top Publishing

DNSE = Digital Natural Sound Engine

OVI = Ohio Video Internet

WCDMA = Wide-band Code Division Multiple Access

WI-FI = Wireless Fidel

DIVX = Digital Internet Video Access

APK  Authenticated Public Key

J2ME = Java 2 Micro Edition

DELL  Digital Electronic Link Library

ACER  Acquisition Collaboration Experimentation Reflection

RSS = Really Simple Syndication

TFT = Thin Film Transistor

MPEG = Moving Pictures Experts Group

IVRS = Interactive Voice Response System

TOLL FREE NUMBERS IN INDIA

AIRLINES

Indian Airlines = 1800 180 1407

Jet Airways = 1800 225 522

Spice Jet = 1800 180 3333

Air India = 1800 227 722

Kingfisher = 1800 180 0101

BANKS

ABN AMRO = 1800 112 224

Canara Bank = 1800 446 000

Citibank = 1800 442 265

Corporation Bank = 1800 443 555

Development Credit Bank = 1800
225 769

HDFC Bank = 1800 227 227

ICICI Bank = 1800 333 499

ICICI Bank NRI = 1800 224 848

IDBI Bank = 1800 116 999

Indian Bank = 1800 425 1400

ING Vysya = 1800 449 900

Kotak Mahindra Bank = 1800 226
022

Lord Krishna Bank = 1800 112 300

Punjab National Bank = 1800 122
222

State Bank of India = 1800 441 955

Syndicate Bank = 1800 446 655

AUTOMOBILES

Mahindra Scorpio = 1800 226 006

Maruti = 1800 111 515

Tata Motors = 1800 255 52

Windshield Experts = 1800 113 636

COMPUTERS / IT

Adrenalin = 1800 444 445

AMD = 1800 425 6664

Apple Computers = 1800 444 683

Canon = 1800 333 366

Cisco Systems = 1800 221 777

Compaq - HP  = 1800 444 999

Data One Broadband = 1800 424
1800

Dell = 1800 444 026

Epson = 1800 44 0011

eSys = 3970 0011

Genesis Tally Academy = 1800 444
888

HCL = 1800 180 8080

IBM = 1800 443 333

Lexmark = 1800 22 4477

Marshal's Point = 1800 33 4488

Microsoft = 1800 111 100

Microsoft Virus Update = 1901 333
334

Seagate = 1800 180 1104

Symantec = 1800 44 5533

TVS Electronics = 1800 444 566

WeP Peripherals = 1800 44 6446

Wipro = 1800 333 312

Xerox = 1800 180 1225

Zenith = 1800 222 004

INDIAN RAILWAYS

General Enquiry = 139

Central Enquiry = 131

Reservation = 139

Railway Reservation Enquiry = 1345,
1335, 1330

Centralised Railway Enquiry = 133, 1,
2, 4, 5, 6, 7, 8 & 9

COURTIERS, PACKERS AND MOVERS

ABT Courier = 1800 448 585

AFL Wizz = 1800 229 696

Agarwal Packers & Movers = 1800
114 321

Associated Packers P Ltd = 1800 214 560

DHL = 1800 111 345

FedEx = 1800 226 161

Goel Packers & Movers = 1800 11
3456

UPS = 1800 227 171

HOME APPLIANCES

Aiwa / Sony = 1800 111 188

Anchor Switches = 1800 227 7979

Blue Star = 1800 222 200

Bose Audio = 112 673

Bru Coffee Vending Machines = 1800 4 7171

Daikin Air Conditioners = 1800 444
222

DishTV = 1800 123 474

Faber Chimneys = 1800 214 595

Godrej = 1800 225 511

Grundfos Pumps = 1800 334 555

LG = 1901 180 9999

Philips = 1800 224 422

Samsung = 1800 113 444

Sanyo = 1800 110 101

Voltas = 1800 334 546

          (Source - WorldSpace Satellite)
          

               HLAWNCHHING

Wednesday, 27 January 2016

RAMHMUL DAMDAWI

RAMHMUL DAMDAWI. (A HMANNA LEH A HMAN DAN).

ASTHMA
1. Balhla kung tuai, a zung chawpa lak a, a kung chu meiah rawh uai a, sah sawm a, a tui sawr tur. Chu chu Khawizu nen chawhpawlh in no½ in nikhatah vawi 3 tal ei tur.

2. Thingfanghma hnah ro leh Kawldai hnah daihhlim a dah ro te, Tawtawrawt par hnah ro meizial anga zuk tein thawhah a chhawk thei a ni.

Thawhah zual laia enkawl dan :-

         Hnungzang ruh bawk, nghawng bul atanga pali na thlenga kutzungpui leh kutzungchalin abawk laiah 1-2-3-4-5 thlenga hmeh thlak a, dinglam leh veilamah palina leh pathumna zawn, zangruh sir tisaah kutzungpui leh kutzungchalin hmeh bawk tur a ni. Chutiang hlir chuan 5 mins chhung tih hnuah 5 mins chawlh a tih leh thin tur ani.

AWMVEL
          Samtawkte rah rawt sawm emaw ‘Awmvel’ thingkung leh kham panga bet thin tui sawr hnawih a tha hle a ni.

AR PÛL
          Uihlo hnah chhum tui intir a tha hle a ni.

BP SANG
          Kawldai hnah a chim tawk tui leih a, darkar khat vel chhum hnuah 15ml in nikhat ah vawi 3 in tur.

BP HNIAM
          Sunhlu rah den sawm a, chaw tlem nen pawlh a, ’Dawi’ nena bilh tur a ni. Ni 3 chhung emaw a thawh hunah no ½ in zing leh tlaiah in/eitur a ni.

CHUAP
          Balhla kung den sawm tui sawr a, no te deuhin nikhatah vawi 3/4 in tur. Ni 7 chhung in tur.

CHHÛL LÂWNG
          Tâtkawng pil densawm a, a chîm tawk tuiin darkar 12 vel chiah tur a ni a, chumi hnuah sawr a, thlitfim hnuah 15ml in nikhatah vawi 3 in tur. Ni 7 chhung ei tur a ni. Tin, Teak thing pil pawh hetiang bawka sawngbawl hian a hman theih tho a ni.

CHINGCHIP SEH
          A sehtu Chingchip chu tih hlum a, a pum chhunga tui awm chu hnawih mai tur a ni. Ramhmul damdawi chu a ni chiah lo nain ka telh ve tho a ni.

HA NA
          Khuangthli hnah chhum tui in leh a hnah tui sawr seh sawm leh a tui hmuam a, a na lai chiah tir mai tur a ni.

KAL
          Perhpawng chaw (hnim chikhat) emaw hnim thuamthum a kung leh a hnah densawm a, a chîm tawka tuia chiah a sawr a, thlitfim hnuah in tur.
Dose :- 15ml in nikhatah vawi 3 ei/in tur.

KAL / ZUN KAWNG
          Khamhlo hnah a chîm tawk tuia darkar 1 vel chhum hnuah thlitfim a, no ½ atanga no 2 thlengin nikhatah vawi 3 in tur a ni.

KHAWIHLI
          Hnahchhah hnah hem uai a bel mai tur a ni.

KAIH
          Hnahchhah hnah emaw Mutih hnah tui sawr in a tha a ni.

LU NA
          Purûn sen rawt diak bekah leh kutphah chungah bel/dah a mut vang vang mai tur a ni.

MIT THÎP / THAK
          Ngiau thing hnah thuai emaw den sawm sawk sawk a, a chîm tawk tuiin darkar 12 chiah a, thlitfìm hnuah mit sil nan hman mai tur a ni.

NAU NEI HNUTE TUI NEI HAR TE TAN
          Thingfanghma hnah hnuailam thai rân vaka, hem uaia hnute hmur tel lovin hnute bu tuam tur a ni. Tin, Changkha hnah rawt sawma bel a tha bawk. Reilo te chhungin Hnute tui a awm nghal thei a ni.

PUMPUI
1. Ngiau thinghnah den sawm a, a kawi tawka tui leiha darkar khat vel chiah hnuah sawr a, thlitfim hnuah a thlum leh kha inpawlh tawkin Khawizu nen pawlh tur. 15ml in nikhatah vawi 3 chawei hmain ei tur. Tin, pumna thut ang chi ah chuan glass no ½ in ei a tha bawk a ni.

2. Chhawntual thing pil sahsawma chhum tui in tur. A tam thei ang ber in thin tur a ni.

3. Thuamriat thing pil chhum tui in pawh a tha. Mahse, BP hniam tan chuan a tha lo.

PILE
1. Hlonuar sen chi hnah rawt sawm no½ vel a daha bawnghnute a tihkhah a chawhpawlh a, a tak nen chuan zing karah ni 7 chhung in thin tur a ni.

2. Sekhupthur den sawm tui in pawh a tha a, mahse, pumpui ulcer nei tan chuan a tha lemlo.

RIL
          Fartuah hnah densawm, tuia darkar 1 vel chiah hnuah a tui thlitfim in tur.
Dose :- Glass no ½ in zing leh tlaiah in thin tur a ni.

RUH TLIAK
          Nothak hnahno Artui hel pawn var (hawng) leh dawidim kutzungpui tiat vel rawt pawlha, chu chu ruh tliak laiah puan pan deuha tuam hnan mai tur a ni.

RUL CHUK
1. A chuktu Rul tan bun a, tan bunna a hmuamhma lamin a chukna laiah chuktuaha hip tir tur.

2. Dawl kuang tan buna hip tir pawh a tha.

3. Vakep kung pil or a hnah tihsawm a, a chukna ah bel tur.

4. Tin, changel/Balhla kung tui sawr in tir a tha.

RINGWORM
          Uihlo hnah rawtsawm tui sawr inchulh mai tur a ni.

SCIATICA
          Bawnghnute 1 Litre leh tui 4 Litres chawhpawlh tur a ni a, chu chuan purunvar 150g rawtsawm puan pan deuha fun bawka, rei tak chhum tur. 1.250L thleng a kang hunah purunvar chu sawr a paih mai tur ani.
Dose: 25ml (Chaw ei fian hnih vel) in nikhatah vawi 5 ei tur.

SERH THAK (HMEICHHIA)
          Sunhlu kung pil densawm a, a chim tawk tuia chhum a, a zatve a kang thlenga chhum hnuah a tui chu thlitfim a, zing leh zan mut dawnah serh sil nan hman thin tur a ni.

THIN LIAN / MITLIAM
1. Mitthi sunhlu sahsawm a chim tawk tuia chhum a, a zatve kangin chhum tur, thlitfim hnuah 15ml in nikhat ah vawi 3 ei tur. He damdawi ei lai hian hriak leh damdawi dang ei loh tur a ni.

2. Theikelki / Theiherawt hnah chhum tui chaw ei dawn apiangin no khat in in tur.

3. Chakai hel leh Tumbu den pawlh tui in emaw a tak ei emaw chhum hmin pawhin a tha tho a ni.

4. Mutih var leh thinghmarcha thial pawlha ei emaw denpawlh hnua ei.

TONSIL / HRAWK NA
          Khuangthli hnah ro rawtsawm tuisawr thirfiante khatin zingah leh tlaiah ei/in tur a ni.

THISEN CHHUAK DANNA

1. Hnahchhah den sawm tuisawr hnawih a, tuam hnan tur ani.

2. Japan hlo emaw tlangsam tuisawr hnawih a tha.

3. Balhla/Changel kung tuisawr a tha tho bawk a ni.

TIT/KHAWMUAL KAIKUANG SEH
          Panhnah rawt sawm bel mai tur a ni. Tin, Lengser hnah ei a hnawih pawh a tha.

THINLIAN
          Uihlo chhum tui no ½ in, nikhatah vawi 3 ei a, a kung tawi te tea tan bun 100, lazai a ramkhawm belval anga suih kual, Lu chhip a khuma, a fan zauh hnua ke lama lak chhuah tur.

THA NA / NERVE THALO
          Hnim chikhat te reuh te te, Thasuih chhum tui emaw densawm tuisawra zut a tha. Tin, Tumthang hnah chhum tuia zut pawh a tha a ni.

VUNG / ULH / BILH
          Keptuam hnah hem uai emaw nuai zawra a na laia tuam hnan mai a tha. Kawng na leh ruh na tan pawh a tha a ni. Tin, a bulbawk zai buna liah zeuh zeuh hi rannung tur seh damdawi a ni bawk.

VUN THAK
          Tengtere hnah densawm tuisawr a tha.

- Ziaktu - Dr. R Vanlalkunga

Monday, 25 January 2016

WHATSAPP

          WhatsApp chu smartphone internet thahrui inpawh tawnna hmanraw chi khat, phone number leh internet hmanga tunlai inbiakpawhna hmanraw lar ber a ni tih kan hre theuh awm e.

          Kumin Jan 2015 ah mi mtd 700-in an hmang a, Apr-ah mtd 800-ah a pung a. A lar ber WhatsApp bakah, wechat (mtd 488), Viber (mtd 209) te pawhin hriat an hlawh hle a, smartphone chauhlo ah pawh hman theih na tur phone siam pawh a awm tawh a ni.

A HMUCHHUAKTUTE CHANCHIN

          Yahoo-a computer engineer, Brian Acton leh Jan Koum te chuan Sept 2007 -ah an hna bansan in, Facebook-ah hna an dil hlawhchham a. Koum-a phei chu Yahoo-a a thawh laia a sum khawl $nuai 4 ringin a tei hawi ta a, 2009 Jan-ah Koum-a chuan a iPhone lei that atangin, iPhone App store-a download theih applications (apps) chu a lar chho hle tih a hria a, "Internet leh phone number tangkawp a, internet man chauh chawia thil thawn/dawn theihna apps mawl leh awlsam tak siam ta ila..." tiin a ngaihtuah a. A thian Brian Acton-a nen, thian dang Alex Fishman-a an sawi phur pui ta bawk a. Mahse iPhone developer tel lova an tih theih loh avangin Fishman-a chuan Russian Igor Solomenikov chu thawhpui ah a sawm a, an thawk ho ta a ni.

WHATSAPP HMING TOBUL

          'Whatsapp' tih hi Koum-a ngaihtuah chhuah a ni a. "What's Up?" lamrik chu "Engtizia nge ni ta? / Eng thil nge thleng?" tihna a ni a. A hawrawp thlakin "Eng (Software) app (Application) nge?" tihna a ni thei tho a. Tunhma in (y) (thumbsup) hi khawvel ram tam tak ah zaizir a "A tha ka ti e" tih lantirna a ni lemlo. Mahse Facebook-in an hman tlat avang leh, FB hmangtu khawvel mihring 20.57% (ftd 7 zinga 1.44) kan lo awm tak avangin khawvel pumah (y) kan lo hmang ta a ni. Chutiang bawkin, mihring vaibelchhetak 8-in WhatsApp kan hman tak avangin, What's up? awmzia chu "WhatsApp" (Eng Application nge nita....!? tih alo ni ta a ni.

MAKTADUAI 800 SULHNU

          2009-a bul an tan lai chuan an thil siam chu a chhe (crash) ngun hle mai a, Koum-a chu a beidawng titih tawh a. Mahse, Acton-a chuan, "Hawh, beidawn ngawt ai chuan thla hnih khat lek i nghak leh ang", a ti a, hlawhtlin hun an nghak chhuak ta a, 2009 Jun-ah a thawntu in a thil thawn an en leh en loh hriat theihna dah an rawt angin an dah leh ta a ni. Hmangtu mi nuai 2.5 an rawn tling ta thut mai. 2009 -ah Acton-a chuan mi panga hnenah Cheng nuai 150 vel theuh thawhkhawm a, tih takzet a bul tanpuiah a sawm ta a, iPhone App Store-ah Nov ah an hlangkai a. A hnu thla hnih ah Blackberry milin an siam leh a. August 2010 atangin smartphone tam zawk Android smartphone milin an siam leh ta a ni. Kum 3 chhungin hmangtu mtd 200 an nei a. A tira thawktu mi panga (5) kha mi 50 lai an lo ni ta a ni.

          2015 Jan-ah phei chuan WhatsApp kaltlanga thil thawn chhuah hi nikhatah nitin in thluklehdingawn 30 chuang an lo ni ta hial a ni.

WHATSAPP NEITU FACEBOOK

          Facebook chuan inpawhna atan internet chauh a hmang a, WhatsApp chuan internet leh smartphone a hmang kawp a, 2014 kum tirah WhatsApp hlut zawng chu $tld 1.5 vel nia chhut a ni a. A len chhoh zel chuan reiloteah Facebook a khing phak dawn tih hriain Facebook chuan 2014 Feb ni 19-ah $ tld 19 hu vel in a lei a ni. Facebook dawr lian bulah an zawrh ang zuar WhatsApp dawr tereuhte an rawn inhawng thar a. An lunin an thang chak nek mai a, dawrtê chuan dawrlian chu a rawn dip dawn tih Facebook chuan an hria a. Dan dik taka dawr hawngtu chu an hnawt bo ngawt thei silo va, WhatsApp dawr hlut zawng chu cheng khat leh duli lek ala nih laiin, an hralh loh theih lohna tur khawpa tam, cheng 19-in WhatsApp dawr chu a signboard chawpin a kharsak tawp mai tihna a nih chu...! Social Media Company inleina sang ber a la ni.

          Facebook ngei vanga WhatsApp hmangtu mi tam takin WhatsApp chhuahsanin hmanraw dang an hman phah a. WhatsApp anpui Telegram chuan hmangtu mtd 8 an neih belh a. Iran Sawrkar chuan Facebook neitu Mark Zuckerberg-a chu "American Zionist a ni" an tih avangin WhatsApp chu an rama hman an khap phah bawk.

FAKNA AWM LO

          Social Media hmangtute 'pindan kawngka biang' a fakna lo intar ve sek thin hian, mimal fianrial zalenna a dipa hriatna a nasa zel a. Fakna thupa search engine mawl tak anga langa Google-in an siam hi hmangtu tan a nelawm a, Google chuan an hlawhtlinpui a ni. Hei hi entawn in WhatsApp hian, fakna aiah hman man khawn a tum a ni.
Internet -a kan phone number, mail, address leh kan nihna dang kan tarlante hi, sumdawngten min chhui letna remchang ah an lo hmang a. Ralchah dawra pheikhawk kan zawn chuan lei lo mah ila, a zawngtu chu min rawn chhinchhiah zui a, kan ' pindan kawngka biang' ah pheikhawk lem mit la deuh deuh an rawn tar zui sek tawh mai thin. Jan Koum-a hian, Yahoo-a Brian-a nena an thawhho laia anni leh engineer dangte hna lian ber chu 'thang' tha zawk kam a ni ber. Chu chu mipuiin an ning hle tih hriain, "Heti lo zawnga mipui tana hna thawh dan hi awmin kan ring, WhatsApp hi kan siam ta a ni," a ti.

MAN CHAWI NGAI DAWN

          Fakna a tel si loh chuan, phone bill kan pek ang hian, WhatsApp hi (la free rih mahse) a hman man kan chawi ala ngai dawn. A tel lova awm thei lova inhre khawpa kum khat vel min han tem virtir hnuah, a man (kum 1:Rs 53, kum 3:Rs 145, kum 5:Rs 202.01) chawi dan tur duan lawk vek a ni tawh. A hmangtu mipuite hian kum khat atan Rs 53 theuh pawh lo pe ta ila, kum khat ah vaibelchhe 4,240 kan thawhkhawm dawn tihna a ni...! Google Wallet etc... hmangin i pe thei a, midang pawh i peksak thei bawk. I pawisa pek hnuah phone number i thlak pawhin a buai chuang lo. Free-Account a tawp hnuah pawisa pek loh pawhin (Whatsapp anpui dangah i pem an hlauh vangin) thlahnih khat chu an nghak tho mai thei che.

          India ram hi, SMS thawn man takngial pawh hautak a hria tamna ram kan ni a, chuvangin, a tlawm zawk WhatsApp hi india-ah a thang chak hle. 2014 Oct-ah khan, khawvel pum a WhatsApp hmangtu 10% (mtd 70) chu India mi kan ni.

HRIAT ATANA THATE

          WhatsApp hi a mawlin hman a awlsam a, hman dan tlanglawn thenkhat tarlang ila,

Hman theih dan :-
          WhatsApp hmangin smartphone handset nei apiang inzawm ngawt theih a ni lo. Internet Connection eng chi ber emaw (WiFi, 3G....etc) neih a ngai a. Phone -ah WhatsApp thuna tih nun ve ve a, contact list -ah indah tawn ve ve hnua inzawn chhuah ngai a ni.

Information :-
          Thil i thawn chhuah in, i thil thawn tawh chu han hmet vang vang la, chung lamah information (i) enna a lo lang ang. A dawngtu in alo en hun alo lang ang. Group-a thil i thawnin, (i) atang hian alo chhiartute i en let thei ang.

An dawng ngei em?
1) I thil thawn sirah √√ (double tick mark) a awm chuan a dawng ngei tihna a ni a.
2) I thil thawn sirah tho chuan √√ (double tick mark blue ) a pawlin a awm chuan a dawng a, a chhiar (Read) tawh tihna.
3) I thil thawn sirah √ (single tick mark) a awm chuan i thawnchhuak a, ala dawnglo tihna.
4) I thil thawn sirah • (dot) a awm chuan nangman signal i neih loh vang emaw in i thawn chhuak lo tihna.

Backup (vawng tha):-
          WhatsApp hian zing dar 4-ah i thil thawn / dawnte a vawng tha zel a. I duh chuan Settings>>Chat settings>>Back up chats-ah nangmahin i back-up thei. I paih tawh neih leh i duh chuan uninstall emaw Application Clear data emaw la, install / WhatsApp setup laiin restore alo lan hunah restore hmet la, i memory/ SD card a i back-up sa chu i hmu leh thei ang. Tin, i sulhnu mamawh tawh lohte chu Archive-ah i dah thei bawk.

Privacy :-
          WhatsApp hian a hranpa in password hranpa dahna a nei lova, password dah duh chuan application dang hmanga password dah a ngai a ni. WhatsApp i hawn (open) hnuhnun ber hun kha midangin lo hre ve zel lo se i duh chuan Privacy>>Last Seen>>Everyone kha thlak theih a ni. I personal info i thup duh pawhin midang info pawh i hmu theilo ang.

Block :-
          Midang WhatsApp hmang ve in i WhatsApp hmang ve hmuh i duh loh chuan awlsam takin i block thei bawk.

Home Screen :-
          Computer desktop a application shortcut kan dah ang hian i smartphone home screen-ah i dah thei bawk. (WhatsApp a i thian te i chat-na awmsa list ah khan i duh ber kha hmet vang vang (long press) la, "Add chat shortcut" kha hmet rawh. I phone home screen en la, a lo lang ang.

I sulhnu (History) :-
          Settings>> Account>>Network Usage kha hmet la, WhatsApp i hman lai data zawng zawng, i dawn zat te, i thawn chhuah zat te, etc... MB thlengin i hmu thei ang.

Font Size :-
          Settings>>Chat Settings>>Font Sizei hmu ang. Thlang mai rawh. Mit chaklo tan a lian ber 'Large' hmuh nuam tak a ni.

Call and Receive :-
          WhatsApp hi version tharah chuan phone a top up man chawia kan inbiak ang khan call leh receive a theih tawh a, internet man kan chawi thung a ni. He mi hmang tur hian internet chak tha tak a ngai a ni. Mizoram internet chuan kan la zo chiah lo niin a lang.

Saturday, 23 January 2016

HUMAN TRAFFICKING

          Tunlai chu Human Trafficking hian ka rilru a luah khat riau mai. Nitin mai hian he khawvel ram zau tak maiah hian mihring dikna leh chanvo, mimal zalenna pawh zah zo lova mahni hlawkna duhna, mahni hmasialna avangin mi tam tak pawisawi lo, nunau leh naupangte ruk bo an niin, dinhmun derthawng takah an ding mek a. Human Trafficking bawihah an tang mek a, mi tam tak phei chuan an nunna hlu tak an chan tawh a, an chan mek zel a ni tih chanchinbu hrang hrang, Internet site hrang hrang, TV, Radio, etc. atang tein kan hmuin kan hre theuh in a rinawm. Hetiang harsatna tâwk tu te hi an khawngaihthlak a, a titu te lah an huat thlalaawm em em bawk nen. Kan ram Mizoram ah ngei pawh hetiang harsatna tâwk hi kan awm zauh zauh tawh a, min rawn run mek zel a nih hi. Nang leh i chhungte hetiang harsatna lak atanga ilo him theih nan leh midangte tanpuitu kan lo nih theih nan he Human Trafficking hi kan hmelhriat a, kan zir chian ve te pawh a ngai a ni.
        
          Hetiang lampang chanchin ziak tur hian ka thiamna leh finna, hriatna leh theihna a tlem hle a ni tih hre mahila, ka rilruah a lian em avangin ka han ziak ve rawih mai dawn a ni. Lehkhabu rawn tur tha ka nei lova, Internet site hrang hrang leh source hrang hrang te rawn turin ka hmanraw neihin a zir bawk si lo. Engpawh chu ni se, thiam ang tawkin ka han auchhuah pui ve phawng mai dawn a ni.


HUMAN TRAFFICKING CHU ENG NGE NI?

          Human trafficking han tih hian a huam thui hle a. Mi ama duhthu ni lova, sumdawnna a ni emaw, hnathawk turin emaw nawhchizuar tur emawa tihluihnaa chhawr zawng zawng hi a huam vek a ni.

          Tu emawin hna hmuhsak che a tiam emaw hmun danga kal tura a sawm chein emaw, dawt alo nih si chuan chu pawh chu human trafficking tho a ni.

          Bumna emaw tihluihna emaw hmangin mite chu hruai chhuah emaw khuahkhirh an ni thin a. Chutiang taka mi zalenna ruk bo saka midang hnen atanga sum emaw hlawkna hmu tura hralhna chu Human Trafficking (Mihring hmanga sumdawnna) chu a ni.

          Mihring taksa hmanga sumdawnna tih hian a hrilhfiah chiang ber awm e.

          Mihring rilrua sualna lo awm chhan lian ber pakhat chu pawisa itna vang a ni awm e. Chuvangin, kan Bible ngei pawhin, "Tangka sum ngainat hi sual tinreng bul a ni," alo tih ni! Sum itna avangin finrawl chhuah a, mahni mihring puite rubo a, Siamtu-in mitin te rualkhai taka min pek kan mimal zalenna (human rights) leh a mihringpui nihna hmai êng pawh zah zo lova ru chhuak a, midangte hnena hralh chhawn leh hi thil rapthlak tak a ni a. Hetianga sumdawng hi khawvel hmun tinah an kat nuk a, khawvel in do rem tumin a bei mek a, mahse a hlawk em avang leh a manna dan tha, ram tam takin kan la neih loh avangin hetianga mihringpuite hralh thin te hi do rem an la har em em a ni. Khawvelah ralthuam leh ruihhlo lama sumdawnna tih lohah chuan a hlawk ber a. Mahni mihring puite hmanga sumdawnna tluka tenawm, huat thlala leh rapthlak hi a awm chuang lo ti ila kan sawi sual tam awm love. Hetianga sumdawnna rapthlak tak hi sap tawngin, “Human Trafficking,” an ti.

          Khawvel thang zel leh hmasawn zelah hian kan ram pawh ram dangte rualin hma a sawn ve zel a, chutih rual chuan, sualna chi hrang hrang pawh a pung ve tial tial a. Khawvel hmun dang chauhva thleng tura kan ngaih sualnate chuan ka khawtlang leh kan inchhung a luh chilh ve mek a, tualthah te chu rapthlakah pawh kan ngai tawh lova, thil thleng pangai satliah ve renga ngaihna rilru kan pu tawh ni berin a lang. Chutihlai chuan tuna kan sawi mek mahni mihringpuite hmanga sumdawnna (Human Trafficking kan ti zel tawh ang. HC ) chuan kan ramah bu a khuar tan mek a, invenna tha kan neih loh chuan mitkhap kar lovah kan phur ti rittu leh kan manganpui tur ala ni mai dawn a ni. Chung khawvel sualna pung zelah chuan Human Trafficking pawh a hlawk em avangin a ruka sumdawnna lar ber a ni chho mek a, kan mizote ngei pawh a tuartu sawi tur kan awm ta reng mai a ni. Khawvel pumin a hlauhawm zia an hria a, tihtawp tumin an bei chho mek zel a ni. Mi pakhat emaw, pawl pakhat emaw sorkar pakhatin emaw han tih rem chi a ni lova, mitin kan tanruala kan do rawn chauhin he sual rapthlak tak hi kan titawp thei dawn a ni. He sual hlauhawm tak lakah hian engtin nge kan him ang tihte kan ngaihtuah a tul hle a ni. Mihring nunna hi a hlu a, kan siam belh thei lova, a titawitu leh a nih tur ang ni lova, hreawm taka tihluihna hmanga awpbettu emaw, ti bawrhbangtu emaw chu khawvelin thiam a chantir ngailo vang.

          United Nations “Protocol to Prevent, Supress and Punish Trafficking in Person Especially Women and Children, Supplementing United Nations Convention against Transnational Organised Crime” (Palermo Protocol tih bawk) chuan hetiang hian Human Trafficking a hrilhfiah :-

“Trafficking in Person chuan midangte mi thuhnuaia dah tura hnathawk tura lak te an awmna sawn leh chakna/tharum hmanga rukbo emaw bum emaw, thuneihna hmanga hnehchhiah leh an mimal zalenna laksak te a huam a. Midang thuhnuaia dah/hnehchhiah chuan a lo berah tihluihna hmanga hur sualna lama hman te, hna rim thawhtir te, sal leh chhiahhlawh anga enkawl leh an taksa bung tihkhawloh te a huam a ni”.

          (He Protocol hi United Nations General Assembly Resolution No A/RES/55/25 of 13th November 2000 chuan 25 December 2003 -a hman tan turin a passed a, Dt 15th September 2005 thleng khan ram 88 in a pawmpuina an ziak tawh a ni).


ENG NGE A CHHAN ?

HUMAN TRAFFICKING CAUSES (Trafficking chhan thenkhat te) :-

1. Hna awm loh vang
2. Hmeichhia leh naupang chunga hleihlenna nasat vang
3. Khawpuia pem lut tam vang
4. Industrialisation
5. Retheihna vang
6. Hmeichhe dinhmun chhiat vang
7. Ngaihdan dik loh vang (eg, virgin pawlin damreina)
8. Police leh dan kengkawhtute dik loh/eiruk nasat vang
9 Sex ratio inthlauh vang
10. Sex tourism vang
11. Politics kalphung dik loh vang
12. A titute an hlawk em avangin an bansan phal lo
13. Rambuai vang.


ENG HMANRUA NGE AN HMAN ?

HUMAN TRAFFICKING TACTICS (Trafficker-te hmanraw hman lar) :-

1. Hna pek tiam (Promise of job)
2. Zirna tha pek (Promise of higher studies)
3. Nu leh pa ten an hralh (Sold away by parents)
4. Nupui pasal atana neih lem (False marriage).


ENG ATAN NGE ?

HUMAN TRAFFICKING HMANNA TE :-

1. Nawhchizawrh luih tir atan (About 80%)
2. Hna rim thawktu atan (Force labour)
3. Hmei/nupui pasala neih lemah (False marriage)
4. Naupang sipaiah (Child soldier)
5. Camel intlansiak enkawltuah (Camel jockey)
6. Drugs tawlhru tu atan (Drugs smuggler)
7. Kutdawhtu atan (Street beggar)
8. Thil ru tu atan (Pick pocketer)
9. Taksa bung hralh sak atan (Organ transplant)
10. Hnathawk/tirhkah atan (Domestic worker)
11. Circus leh entertainment industry hrang hrang a hman atan.

          North East state hrang hrangin harsatna an tawhte hi a danglam hlawm hle. Entirna atan, Meghalaya chu Coal Industry awmna anih vangin mihring hmanga sumdawnna hmun ber pakhat a ni. Nepal leh Bangladesh naupang 40,000 vel chu coal mine-a hnathawk turin land owner leh exporter te'n an chhawr lui nia hriat a ni. Hei hian hlet a nei a, a ram mi ten hnathawh tur an hmuh loh phah a, hnathawkte hlawh a hniam phah a, chu chuan dan phal loh sumdawnna a tihpun phah thin a ni.

          North East highway te hian National leh International thlengin a tlawhpawh hlawm. Assam-ah chuan Truckers te'n highway chu drugs leh mihringa sumdawnna atan an hmang nasa hle. Truck driver tam takte hian north east mi, la naupang tak takte chu phuahchawp taka nupuia nei derin hnathawk atan leh sex worker atan an hmang nasa hle a ni.

          Hei bakah hian North India lamah khuan hmeichhe piang an tlem hle a, a chhan ber pawh nu leh pa te'n hmeichhia aia mipa an duh vang a ni. Hei hian khulai bial velah hmeichhia mamawh khawp hmuh lohna a thlen a, chu chuan hmeichhe naupang ruk a tihhluar ta a ni.


HUMAN TRAFFICKING HI KAN VEI A HUN TA

          Human Trafficking chu ngaihthah theih a ni tawh lo. North East nula leh tlangval te chu mihringa sumdawnna hian a tibuai hle a, kum tinin a sang telin an tuar a ni.

          Human Trafficking in North East a tuam vel dan hi kum 2002 atang khan IMPULSE NGO Network, Meghhalaya -a inbun chuan an nei tan a. Chuta an hmuhchhuah dan chuan naupang leh hmeichhe tam tak chin hriat loha bo te chu human trafficking vang a ni tih an hmuchhuak a ni.

          North East hi India ram hmun dang nen tehkhin chuan a danglam bik a. International border kan nei tam a, chungte chu tlawh pawh mai theih leh ven loh te a ni. Heng te hian India ram atanga mihring thawnchhuah a ti awlsam bik em em a ni.

          Tun hnai lawk khan Nepal ram chu human trafficking lamah an hawiharh a. Nepalese nulate hi an vun rawng ngo vang leh an hmelthat vangin an duh thin. Mahse, Nepali ten human trafficking chungchanga inzirtirna leh hriatna an neih hnuah chuan heti lam timite hian kawng dang an zawng ta a. Tun hnaiah North East mite hi an duh thar ta em em a, a chhan ber chu an pianzia leh a ram awmna hmun (Geographical location) vang te, vantlang nun leh economic dinhmun chhiat vangte a ni.

          Trafficking tuartu te chu a tlangpuiin ram rethei leh hnufual, unemployment rate sanna hmun, economics dinhmun chhiatna, rambuai leh Politics dinhmun fel lohna hmuna mite an ni a, hemi hi a chhan ber nia lang chu chutiang hunah chuan miten sum leh pai an tlachham a, an dinhmun a hniam em avangin sum leh pai tlem te tea bum an awl a, hna hmuhna ni tura an hriat chuan an hnial phal lova, an duh ber a ni tih an hriat avangin remchangah an la thin a ni.

          Mizoram aia hlawh tha zawk hlawh tur anih chuan Mizo thalaite hian state pawna hnathawh hi an hreh tawh lo a; nimahsela, an fimkhur thiam tawk lo thin a, vanduaina tawk hi an awm ta zauh zauh mai. Mihring hmanga sumdawnna hi khawvel hmun dangah pawh a hluar hle mai a, hei hi Mizote harsatna a ni ve tawh tih hi kan pawm a hun hle. Kan chhung hnai an awm loh avang ngawt emaw, hetiang vanduaina tawk zawng zawngte an inpuan duh kher loh avang hian human trafficking hi ngaihthah ngawt chi a ni lova, a khât tawka chhanchhuah tur Mizo nulate ngei an awm tak avang hian, sorkar pawhin beng chhi deuh se, tlawmngai pawl lam pawhin ngaihven zual deuh se, state pawna hnathawka chhuak turte pawhin a hlawh lam aiin a him leh him loh hi ngai pawimawh hmasa thin se a tha ngawt mai.


KAN HRIATCHIAN A NGAI

          Mizote hian Human Trafficking chanchin hi kan hre ve ta viau a, kan hmelhriat dan pawh kan Mizo nulate ngei a tuartute leh a vanduai-a te an nih vang a ni e te pawh ti ila kan sawi sual tam vak lovang chu maw. Hemi kawngah hian mi tam zawkte hi chu kan fimkhur ta hle mai a, harsatna tawk thawm pawh hriat tur a vang ta raih mai. Mi tam tak phai lama hnathawh tumte'n an kal hmain Police-ah leh NGO te leh alo awm tawh sate zawhfiah phawt nachang kan lo hre ta a, hei hi a tha hle mai.

          Kumtinin mihring Million 2 vel te chu Traffick an ni a, chung zinga 50% chu naupang an ni. North East ah hian human trafficking tuartu mi 56000 chuang an awm tawh a, an pun belh zel bawk a ni. North East chu kawng tam tak intawh khawmna anih vangin kalkawngah neih a ni thin a ni. Sawrkar laipuiin NE Vision 2020 hmangin North East ah inkalpawhna tihthat a tum a, South East Asia nen insumdawn tawnna kawngkhar hawn a ni dawn bawk a, inkalpawhna a that phawt chuan North East chu human trafficking kalkawng anih tur thu an sawi bawk.

          Human trafficking hi tun hnaiah India ramah a hluar hle a, a hluarna ber chu North East India a ni. NGO pakhat IMPULSE-a an hotunu Hasina Kharbih chuan, “Data-ah ringawt innghat thei kan ni lo. Mihring hmanga sumdawnna hi thuneitute hnen thleng lo tam tak a awm a ni. Oficial lamin record an neih pawh hian a nihna tak a phochhuak zo lo,” a ti. Tun hnaiah a bikin North East nulate 'duhna' a pung a, hei hi hmarchhaka mihring hmanga sumdawnna thlentu lian a ni. Assam leh Meghalaya phei chuan mihringa sumdawnna vang hian buaina tam tak an tawk tawh reng a ni. Hasina chuan North East mipuite chu kan fimkhur a ngai a ni, a ti a, tun hnaiah Sorkar laipuiin Look East Policy tihhlawhtlin ngei tumin hma a la a, hei hian India leh South East Asia te insumdawn tawnna kawng a hawng dawn a, South East Asia hi khawvela human trafficking nasatna ber hmun a ni tih chu a ngaihdan a ni. “Kan hriat dan chuan North East hi South East Asia-a mihringa sumdawnna kalkawng ber a ni. Look East Policy hi a nihna tur anga kalpui a nih tawh hnuah phei chuan Mizoram hi kalkawng ber tur a ni a. He thil tha lo tak do thei tur hian Mipui te leh sorkar an pawimawh em em dawn a ni,” a ti. Hasina chuan mihring hmanga sumdawnna tihtawp a nih theihnan hian media chuan tih tur nasa tak a neih thu a sawi. A bikin thuziakmite chu heti lam kawng hi ngaihvena mipuite hrilh nasa turin a ngen bawk. Mihring hmanga sumdawngte hian thiam takin chanchinbu-a avertisement tichhuak tein hma an la thin. Advertisment an tih chhuah reng rengah thil chiang takin an tarlang ngai lo. Hna an zawrh chu itawm tak leh hlawh tam tak hmuh theihna ang turin an zuar thin. Advertisment an tihchhuah tam berah pawh, “Nula hmeltha tak, massage parlour, hotel, receptionist tur duh a ni a. Hlawh chu tha tak a ni ang,” tih ang chi hawi zawngin an ziak thin a, contact tur an sawi pawh hming pum tarlan a ni ngai lo, biakpawh awlsam tak an ni ngai hek lo. Hetiang hmang hian nula tam tak chu bum an ni,” tiin a sawi bawk.

          Khawvela khawi ram mah hian kan him pial e ti thei an awm lo. A bikin ram changkang lo zawkah hian a nasa zual hle a, Mizoram pawh kan fimkhur a ngai a ni. Mizoramah pawh a thlen fo tawh avangin sorkar chuan a theih tawpin invenna leh inhrilh hriatna atan ruahmanna a siam zel a ngai a ni. Mihringa sumdawnna tam ber hi internet kaltlanga tih leh inremsiamna te a ni a. Helam kawngah hian kan fimkhur viau a ngai a ni. Khawvel a changkang tawh a, technology lama hmasawnna a thang chak em em a, mihringa sumdawnna pawh hi organised crime lian tak ang a ni a, mi pakhat chauh tih theih a ni lova, intelkhawma tih a ni tih hriat anih avangin leh thu pawimawh inhrilh hriat tawn nan tunlai thiamna an hman nasat avangin helam kawnga inven fimkhur hi kan mamawh hle a ni.

IMMORAL / SEX TRAFFICKING :-

          Tihluihna hmanga mipat hmeichhiatna kawnga tihkhawloh (nawhchi zawrh, hmei, nupui, saruaka thlalak, zahmawh film siam leh zahmawh bu siamna, saruaka club-a lam, massage parlour etc.) Hei hi Mizote awm fona, kan chungah pawh thleng thei reng anih avangin kan hriatchian a, kan fimkhur a ngai hle. Tunlaiin phai lam atangin hna tha tak tak leh dinhmun tha zawk pek intiamin mite hruaikhawmin Hotel ah, Air Hostess ah te, Beauty Salloon leh Call Centre te bakah a dang dangah te dinhmun tha tak intiamin hmeichhiate anmahni inlum atangin an bum chhuak a, a tawpah chuan nawhchi zawrhna hmunah te, saruaka thlalak luih tir te, saruaka lam tir te leh blue film chan luihtir atan te hralh an ni thin. Khuahkhirh leh vaubeh an nih avangin an harsatna atanga talchhuah chu thil awlai a ni tawh ngai lova, an tan zalenna in awmzia a nei ve tawh lo a ni. Hetiang Sex Trafficking hi khawvela thil thleng nasa ber leh mite tawn nasat ber a ni. Sex/Immoral Trafficking hi Economic leh employment avanga harsatna tawh tamna ramah a thleng nasa bik em em a, kan ram phei chu economic leh employment a harsatna tawk nasa kan ni a, hei tak hian hetiang lama sumdawng (trafficker) te a hip bik a, kan Mizo hmeichhiate chungah ngei pawh a thleng fo tawh a, ala thleng mek zel bawk a nih hi. Community Health Action Network (CHAN) sawi dan chuan vai nawhchi zuar aiin khawchhak hmel pu Mizo, Khasi, Nepali te hi nawhchi zuar dawrtute hian an duh a, an ngam huai zawk bawk niin an sawi. Hei vang hian hetiang lama sumdawngte hian kan Mizo Nulate hi an duh bik niin an sawi bawk. Nu leh pa thalaite kan fimkhur a ngai hle mai. Phai leh ram dang atangin mi tu tih hriatloh te an lokal a, an lo kal zel dawn bawk a, hna tha tak (Call centre, Air Hostess etc.) anga thawhna tur atana hna infakna ang te hi trafficker te hian an hmang thiam em em a. Hotel a thawk tur ang tein, inti rinawm takin Training leh Interview te an huaihawt a, an bumna thangah mite an awk thin a ni. Hetiang kan sawi avang hian phailam a hnathawh a him lo vek tihna erawh a ni lo. Hetiang hnathawh tur alo awm anih pawhin uluk taka zirchian hmasak tur a ni. Hetiang hi i chungah emaw, i mihringpuite chunga thleng thei vek a ni a, chuvang chuan Human Trafficking (Mihring Hmanga Sumdawnna) hi kan do tlan a, kan fimkhur a ngai tak meuh meuh a ni.

          Chutih lai vek chuan mi thenkhat chu kan fimkhur luatah kan hlauthawng leh lutuk a, Chhura ang maia a sen hrim hrim hlauh ang maia phai leh ram pawna hnathawh hrim hrim chu hlauhawm leh tha loa ngai ringawt kan awm ve nual bawk a, an demawm lemlo ve. India ram hi kan thang nasa em em a, hei hian mi tam tak hnathawh tur a siam a, a bikin service industry kan tih ang chi, Hotel-ah te, Massage parlour-ah te, Resort leh retail lam te leh kawng dang dangah sumdawnna a thangin chu chuan hnathawh tur a tipung nasa em em mai a. Mizo thalaite tam tak chu tunah hian heng Service Industry-ah hian an thawk fer fur tawh a, kawng pawh a inhawng zau hle a ni. Service Industry hnuaia thawk tur hian post tam tak chu Degree leh thiamna bik neih ngai chite anih rualin thiamna sang leh lehkha zir sang lo, mi taima leh tuarchhel tan chuan thla khata sing chuang hlawh theihna thawh tur hi a tam a, rilru nei phei chuan in lamah an chhungte pawisa an thawn let sup sup mai a nih hi. Kan hlauhthawn leh kan rin dan ang chiah hian hmun tam takah chuan mihring hlutna leh zahawmna pawisa miah lova inchhawrluihna te, nawhchizawrh luihtir te leh chutiang lo pawha an hlawh chungchang anmahni ruaitu tena an bum avanga harsatna tawk ta te, Mizorama an awm laia an sawi hmuh ang leh tiam ang lo deuh alo nih avanga buaina tawk ta te, a then chu Vairama la kal ngai miah lo leh zeizia pawh hre lo lutuk avanga buaina tawk ta te, a thente chu an mahniin an zir loh hrim hrim avanga harsatna tawk ta te, chaw ei hun leh ei ang alo inan loh avang tea harsatna tawk ta te, lungleng vang leh tawng inman tawn loh leh eng emaw dang hotê vanga buaina tawk ta te an tam mai. Hotel leh Resort changkang deuhah chuan Spa parlor an nei zel a, khawpui lianah chuan Spa parlor hi sumdawnna tha tak a nih avangin a tam em em a, miten Spa parlor hi a bikin kar tawp chawlh hman nan an hmang nasa hle a ni. He sumdawnna hian sum pawh a hailut viau a, chutianga sum hailut tha tur chuan thawktu pawh an indaih a ngai a, englai pawhin spa therapist thiam tak ni lemlo tan pawh hna hmuh a awlsam reng a ni. Hetih lai hian tunhma lamah kan lo aupui fo tawh ang khan heng Spa parlor te hi mipat hmeichhiat hman khawlohna kawngah nasa takin hmun tam takah an lo mualphoin vawiin thleng pawhin chu chu kan hmuh dan leh thil ni thei ala ni reng a ni. Chutiang anih avang chuan hetiang hmuna thawk tur hi chuan fimkhur a ngai em em a. Mahse, heng Spa parlor zawng zawngte hi chutianga nawhchhizawrh leh tha lo taka sumdawnna kalpui chu an ni vek lo tih erawh chu kan hriat tel a tha. Mizo thalai tam tak therapist hlawhtling tak tak pawh an awm a ni tih kan hriat ve pawh a tha ang. Manager leh Senior Trainer nia an Company hotute pawhin innghah nan taka an hman te pawh an awm teuh mai. Hetiang hmuna thawk tur hian thiamna sang tak neih a ngai lem lova, Matric pass lemlo tan pawh thla khata sing chuang hlawh theihna anih ve tlat avang hian hnualsuat ngawt chi a ni bik lem lo. Theihtawp chhuah inhre chiang lo leh a mik a mak hre map lote chu phaiah hetiang hna thawk lo turin kal lo se tiin kan infuih thin a; mahse, a hlawh a that em avang te, company tam takin hlawh bakah commission tha tawk an pek bakah tips tha takte an la dawn cheu thin avang hian a hip a nain hlauhawm leh fimkhur ngai deuh thil mah nise thalai tam takte chu ni tinin India ram khawpui hmun hrang hrangah Spa parlor-a thawk turin an liam reng tho a ni. Hetiang anih avangin tuna kan tih tur pawimawh ber chu mite hnenah 'kal suh u' inti ringawt lo hian, him zawk leh tha zawk leh ngialnghet zawka miten thiamna sang leh sum leh pai neilo mahse hna an thawh theihna tur atana hmalak mai hi niin ka hria. Mizoram chhungah chauh hna zawng lo turin kan infuih kan infuih a, kan thalai hna zawng mekten ram pawna him zawk leh tha zawk leh zahawm taka hna an thawh theihna tur hi a fawng chelhtu lamte hi chuan an ngaihtuah sauh sauh a ngai a ni. Hotel-ah te leh Service industry dang dangah te him leh tha zawk, zahawm zawka hna an thawh theihna tura tanpui a hmalakpui hi a hun tawh a ni. Eng hna pawh hi miin tih takzeta dan bawhchhe lova amah intunnun nan a hman chuan hna zahawm lo a awm lo reng reng a ni. Chumi atana kan tih hmasak tur nia ka hriat chu pre counseling neihpui hi a ni. Mi tupawh, a bikin thiamna mamawh sang vak lemlo hna, a bikin Spa Industry te, Foreign-a domestic worker tur te, factory leh manual work thawk tur ang chi te chuan Aizawl an chhuahsan hmain pre- counseling an paltlang ngei ngei a, clearance an neih ngei theihna tura ruahmanna siam hi thil tangkai tak a nih ka ring. Chu chuan mi tam tak arkhawthim dai lutuk taka mi rama an kal tur a tanpui viauin a rinawm. Tin, Employment problem solve-na tha tak anih dawn avangin Labor & Employment Department pawh hian an Labor Officer te hi he lamah hian chhawr tangkai thiam ve ta deuh se. Kawtlaia vai chhang kawt zuam em em, vai hrim hrim chu pawng hlau lo leh hmusit ve ringawtte kha an ni thin si a, chutiang anih avang chuan, clearance neih ngei ngei a ngaih tlatna turin ruahmanna siam a tha khawpin ka ring a ni. Vairama Mizoten harsatna kan tawh tam tak hi chu keimahni mawl luat vang leh vai zia kan hriat loh vang a ni chawk. Tin, kan Sorkar hian a mite a ngaihsak a ni tih hi anmahni ruaitute hian an hriat ngei ngeina turin ruahmanna tha tak siam chhuah theih a nih ka ring, anmahni ruaituten an zuam em em ringawt mai chuan human trafficking kaihhnawih kher loah pawh hlawh chungchangah te leh company-in an thawktute puala hamthatna an pek thin tihsak duh loh kawngah te harsatna an tawk fo thin a ni. Tin, a kal tur leh kal tumte pawn an kal hmain an thawhna tur hmun a theih chen chu hriat tum a tha a, Spa leh body massage-na hmunah te, Hotel leh Service industry hmuna thawk turten kal hmain an thawh tur ang chi chu training emaw, engtin emawa lo zir thiam lawk theih hram a tha a, Vaitawng kan thiam lo anih pawhin mahni inhaikaw thei tur tawk talin Saptawng zir thiam hram hram tum tur a ni. Spa parlor-a thawh tum tan Experience pawh nei lo, training pawh nei miah lova phaia chhuk ve rawih hi a him lo tawp a ni tih hriat tur. Aizawlah ngei pawh training theihna a awm nual tawh a, hengah hian basic tal training neih phawta kal a tha, experience pawh nei lo training pawh awm lova mi chhawr tur rawn zawng thinte hi rin loh phawt a him ber. Thiamna pawh nei lo chhawr duhtu chuan thiam kher ngai lo thil atan a chhawr duh a ni mai thei a ni. Singapore lama Domestic helper hna thawh chungchangah pawh hian ngaihtuahna kan siam a pawimawh. Kan thalai tam tak ten tunah hian eizawnna atan hmangin an luhchilh mek a ni a, chutih laia an chhungkaw dinhmun leh mamawhna dan te hriatpui hauh lova hmusit taka lo tawngkhuma, lo diriam tawk lah kan bang chuang bik lova, mahni ina nu leh pa te thawhchhuah ringa monthly income pawh nei hawt lo hian mi hna thawhte hi FB lam atangte hian theihtawp chhuahin kan diriam ta mai thin a. Tuarchhel tur leh rilru puitling tak pua hreawm tawrh chhuah dante pawh hi kan inzirtir a ngai a ni. Mizote hi thil intihhmuh chi tih takah kan intihhmuh dan tam takte hi chu chhawm nun zui tlak loh chu a tam vein ka hria, mi Singapore-ah an inhlawh tih kan hria a, dan mang lo pawhin kan han chho ve rawk rawk a, a lo hahthlakin a hna a lo hniam viau mai si a, chutah thawk tluan peih lovin an haw a, in lum an lo thlen hnuah mi dang tana tui loh rawkna tur khawpin an sawi hnawng leh a, hlawhtling taka thawh tur anga thawk tlangte hi chuan a hreawmzia leh tawrhchhel a ngaihzia te leh kal ve duhte tana thurawn tha tak an sawi chhuak thin. India ram a ni emaw, foreign-ah a ni emaw, a bikin heng kan han sawi tak ang chi hna thawk tura kal tumte reng reng hi chuan an kal hmain training mumal tak leh counseling tha tak an paltlang ngei ngei hi a pawimawh hle a ni. Mizoram Youth Commission kan nei hlauh hi a lawmawm hlein ka hria a; amaherawhchu, tunah hian a tangkai dan tur angin kan la hmang thiam lo nge kan duh lo ka hre lo, thalai hna zawng mekte pawhin eng nge an tih tih hi an hre kher lo mai thei a ni. He commission hi tun aia changtlung hian sorkar pawh hian thuam sela, thalaite tan a nih ang ngeia tun aia chhenfakawm lehzual tur hian a la siam theih ka ring tlat a ni. Chhura ang maia a sen apiang hlau ringawt lova, him zawk leh tha zawk leh hlawk zawka kan thalaiten ram pawna hna an thawh a, hmasawnna kailawn kan rah zel theih nan a ti theitu leh a fawng vuantu (Stake holders) te chuan ngaihtuahna an sena hma an lak hi a va tha dawn em, chutiang a nih chuan Human Trafficking laka him tak chungin thalaiten phaiah hna an thawk suau suau tawh mai dawn a ni. Invenna tha tak nen hlawhtlinna chu kan chang theuh thei a ni.

          Human Trafficking hi kum 1900 vela Slave Trade (Mingo, sala sumdawnna) an tih atanga intan a ni a. Kum 1900 vel khan mingo hmeichhe tam tak Europe atangin an mahni duh thu ngeiin Arab ramah leh Europe khawchhak lamah hmei emaw, nawhchizuar turin an pem a, chu chu Europe ram tam tak leh mipui vantlangin an ngaimawh a, a titawp turin Europe ram hrang hrang te chuan 1904 khan “International Aggrement for Suppression of White Slave Trade” chu an sign ta a ni.

          US State Department chhut dan chuan khawvel pumah kumtin mihring (hmeichhia, mipa leh naupang) 6,00,000 - 8,20,000 (nuai ruk atanga nuai riat leh sing hnih) vel chu an chenna ramri kana hmundanga tawlhruk (traffick) thin an ni a, chung zinga zaa sawmriat (80%) te chu hmeichhia leh naupang an ni a, chung hmeichhia leh naupang zinga zaa a sawmnga (50%) chu naupang kum tlinglo te an ni. Heng hmeichhia leh naupang te hi hmeichhiat mipatna lama hman atan a bikin nawhchizawrh luihtir tur atan leh hursualna lam atan an hmang ber thin. He data hian ram chhung hmun hrang hrang mihring hmanga sumdawnna ala tello zui.

          United States Federal Bureau of Investigation (FBI) te chhut dan chuan Human Trafficking-ah hian kumtin US $9.5 billion vel sum a virvelin an chhut a, UNPF Report 2003 -ah pawh mi 700,000 - 2million te chu International Boundary kal kana tawlhruk (traffick) thin an ni. UNICEF chuan Sri Lanka-ah LTTE te chuan kum 2002 khan naupang 5,369 naupang sipai (Child soldier) atan an lalui niin a sawi. ILO chuan 2005 khan khawvelah hnathawka chhawrluih mi 12.3 million vel awmin a chhut a, chung zinga 2.45 million te chu trafficking tuartu te an ni tiin a sawi. Heng data hrang hrang atanga alan dan hian khawvelah Human Trafficking hi a hluar hle a ni tih a hriat. Trafficking titu te hian hmeichhia leh naupang te chu an bum nasat ber te an ni a, a chhan chu hmeichhia te chu nawhchizawrhna atan leh nawmsip bawlna tan te, nupui a neih atan te an hmang nasa a, tin, naupang te chu hna rim thawk tur leh Intihhlimna hmun atan te leh an ransa enkawltu atan te, inah awmpui atan leh hotel/restaurant/travel industry -ah te an hmang nasa a ni. Tin, tunhnai atang khan khawthlang ram (western countries) ten India ram hi Sex tourism atan an hmang nasa hle a ni. Mipa te chu hna rim tak tak thawk turin an la thin.

          Russia ram alo kehchhiat atang khan heng ram hrang hrang Albania, Moldova, Romania, Bulgaria, Belarus leh Russia te hi Trafficking hmunpui a rawn ni chho va, a bikin hmeichhia leh naupangte ram danga thawnchhuak nasa (Most trafficking source countries) an ni a. Chung trafficking victim te chu Germany, Italy, Netherlands, Spain, United Kingdom, Greece leh Middle-east ram hrang hrang Turkey, Israel leh UAE bakah USA ah te nawhchizuar turin an thawnlut thin.

          Asia ramah hian he sumdawnna hi a hluar hle bawk a, a hmunpui ber a ni a, a thang chak em em a, a bikin South Asia leh South East Asia-ah a hluar hle. Japan hi Asia ramah chuan Trafficking hmunpuiber pakhat a ni. US State Department chuan kum 2001 atanga kumtina a tihchhuah thin Trafficking in Person Report-ah pawh 2001 atang khan Japan hi kum tin Tier 2 (En bik ngai ramah) ala dah ziah a, India ram pawh 2003 atang khan Tier 2 watch list-ah hian kumtin ala awm ziah a ni. Tunah hian Asia ramah sexual trafficking tuar mi 3,00,000 vel an awm niin chhut a ni. UNO Report 2003 a alan dan chuan India ram hi Human Trafficking khawvela hluar berna ram 9 na a ni a. Reuter AlertNet Survey 2006 pawhin India ram hi naupangte tana ram himlo Parukna (6) ah alo puang tawh a ni. Police te chhut dan chuan kum tin hmeichhia leh naupang 15,000 Bangladesh atangin India ramah tawlhluh ruk thin an ni a, NGO thenkhat chuan hmeichhia leh naupang 1,60,000 atanga 2,50,000 chu Nepal atangin India ramah tawhluh ruk thin niin a chhut a, chung zinga 35% te chu hursualna lam hawi atan hman thin an ni. India hmeichhe sang tamtak chu Gulf ram bakah Australia, South East Asia, USA leh UK ah te nawhchizuar tur leh hna rim thawk turin kumtin a ruka tawlhluh thin an ni bawk.

          Ministry of Home Affiars, Govt of India chhut dan chuan kumtin Nepal atangin mi 1,00,000 leh Bangladesh atangin mi 50,000 India rama a ruka tawlhluh thin niin a chhut a, heng mite hi tamtak chu India ram khawpui hrang hranga Nawhchizawrhna hmunah te leh hna rim thawk tur tein an chambang a, tamtak chu ram dangah an thawnchhuak leh thin a ni. MHA hian India rama trafficking zaa sawmkua (90%) chu hmeichhiat mipatna lam hawia hman an ni tih a sawi a, Reuter AlertNet Survey 2006 chuan kumtin naupang kum 16 hnuailam mi nuai khat leh sing hnih vel te chu he sual tenawm tak tuartu an ni a ti bawk. Human Trafficking hi India ramah Business lian tak a ni chho mek zel a, kumtin US $8 million (Rs 36.77crore) vel chevel thin anga chhut a ni. India ram hi Human Trafficking hmunpui (source, destination, transit country) a ni chho mek a, naupang tak tak chu Middle-east leh Europe-ah te, USA ah te tawlhruk mek zel an ni a. National Human Rights Commission chuan kumtin naupang 30,133 bo ziah ang a ni a ti a, chung zinga 27% te chu an awmna chin hriat lohin an bo hlen thin.

          Hmarchhak ram (Northesat India) hi tunah hian trafficker te chuan an rawn tum leh tan mek a, kan vun rawng a ngo a, chubakah kan hmelte alo tha a, mi rethei tak tak kan tam avang leh hna a van em avang te, kan economics dinhmun hniam avang te, rambuai kan nih avang te hian remchangah lain min rawn tuam mek zel a ni. A bik takin Assam leh Meghalaya te chu a tuar nasa zual an ni a, keini mizote pawhin kan tuar ve mek a. Dan lam kan hriatloh avang leh he Human Trafficking hi inhriattirna tha kan la neih loh em avangin kan la hmelhriat tawklo mai niin a lang. Kan zingah he sual tenawm tak hi a cheng mek a, kan inven a ngai tak meuh meuh a ni. Mizoramah tunlaiin he Human Traffickinglam hi a rawn hluar chho mekin a hriat a. Hman kum lawk pawh khan Delhi-ah Mizo hnamdang pasal nei chu hmeichhiate zuar thina puhin man alo ni tawh a, Vairengte naupang chu Sipai officer pakhat chuan awmpui tura lain a bo tawh bawk a, heng bakah hian a dang tam tak ala awm in a rinawm.

          Immoral Trafficking Prevention Act 1956 hnuaiah 2006 thleng khan mi 13 man an ni tawh a, heng mite hi ITPA hnuaia man te an ni a, Human Trafficking ti tute an vai hian an nih leh nihloh a chianglo hle a, ITPA hnuai man an ni a, trafficking ti tute an nih vek a rinawm loh hle. Engpawhchu nise, he sual hlauhawm lakah hian kan him tawh lova, kan inven a, tan kan lak a ngai a ni. Nikum mai pawh khan Mumbai Mizo Association chuan thuchhuah siamin mizo tam tak Mumbai leh a chhehvelah receptionist tur alak, an thlen hnua an hna thlak sak leh hlawh hmu mumal lo an awm a, chuvangin fimkhur a ngai an tih thu te an chhuah a, hetiang tuar hi kan lo awm nual tawh a ni. Hna kan zawnna kawngah hian kan fimkhur a ngai tak meuh meuh a ni. Heng trafficker te hian hmeichhia leh naupang te an tum bik thin tih kan hriat ngei ngei a tul hle bawk. Tunlaiin mi thenkhatin foreign leh phaiah hna hmuhsak thei angin Chanchinbu-ah Advertisement hmang tein an inzuar mek a, mipa tan thawh tur awm miahlo, hmeichhe tana thawh tur tam em em a awm ta teuh mai, hna tha tak tak leh hlawh tam tak tak te an ni hlawm a, mahse heng company leh hna latu te hi kan hriat ngai lemloh leh larlo tak tak te an ni hlawm, heng recruiter te hi trafficker an ni kherlo mai thei, mahse an hnathawhna hmunah an tawk thei a, an la tuar thei chauh a ni. Amaherawhchu, kan tuar thei a ni tih hriain kan inven thiam a ngai hle a, hna awm apiang bawh mai hi a himlo thei a ni. Tin, Ministry of Women & Child Developement chuan hmeichhia kum 30 hnuailam chu heng ram harng hrangah hianDomestic worker anga kal a khap tlat bawk. Chung ram te chu - Middle East ram hrang hrang (Saudi Arabia, Bahrain, UAE, Kuwait, Qatar, Oman) leh Syria, Jordan, Malaysia, Afghanistan, Thailand, Indonesia, Iraq, Brunei, Nigeria, Sudan, Libya.

          Times of India, (16th May 2007) Mi tam tak chu hna thawk turin foreign-ah an la a, an hnathawhna hmun an thlen chuan an passport leh document te chhuhsakin an tinawmnah a, Sex an hmanpui a, an sawichhuah chuan an thlalak chanchinbu leh an chhungte hmuhtirah an vau thin. Mi tam tak chu hna rim an thawh tir a, an hlawh an pe tha duh lova, an mamawh an in phuhruk zawhloh avangin pawisa a pung tam tak tak awmin an hman tir a, tlanchhuah an tum chuan thahah te hial an vau a, an tlanchhuah tum an man pawhin nasa tak takin an sawisa thin. Mi tam tak chu an taksa bung lachhuakin an hralhsak thin bawk. He natna hlauhawm tak hian min rawn chim buai tak tak hma hian tan ila ang u. Keini kan chetchhuah loh chuan tute nge che chhuak ang??? Zoramin a mamawh chea, a ko chea, a nghak reng che a ni. Kan ramah zung a kaih a, kan chhiatpui a, kan tahpui tlawk tlawk hma hian tan ila ang u.


ENGTIN NGE HMA KAN LAK ANG ?

          Human Trafficking hi tunah chuan Mizoramah ngei pawh a mikhual tawh lo tih kan hria. Chutih rual chuan tun ai hian ala nasa telh telh dawn tih a lang chiang mek zel a ni. Hemi avang hian Mizo Mipuite hi Human Trafficking lamah hian kan thanharh a, kan ngaihtuahna kan sen a ngai takmeuh tawh a ni. Tunhma chuan khawvela thilsual liantham nia ngaih chu Drugs hralhruk leh ralthuam tawlhruk a ni a. Mahse, tunah chuan Human Trafficking hi sumdawnna hlawk ber a ni chho tan ta mek. Hei hian Mizo te he lam kawngah hian min tiharh thar se ka ti takzet a ni.

          Human Trafficking hi sual lian berte zing ami a ni kan tih tawh kha. Mihring taksa, a neitu phalna ni hauh lova engemaw avanga neihsak/chhuhsak ang chi a tih hi Pathianin Mihringte min siam dan pawh a nilo hrim hrim. He thil hi a rapthlak a. Mihring dikna chanvo hi Pathianin mitinte chan atana a dah anih avangin mitinin kan chang vek tur a ni dawn lawm ni? Mizote zingah pawh sawirik a nih tak fovah chuan, nakina la hluar tial tial tur a nih bawk si avangin, i laichin leh unau, nangmah ngei pawh Traffick i nih loh nan hetiang kawng hian hma ila dawn ang u hmiang?

1. Dan leh thupek kengkawhtute tanpui :-
          Human Trafficking chungchangah hei hi thil pawimawh tawpkhawk niin ka ngai. Dan leh thupek kengkawhtuten dan leh thupek awmsa an bawhchhiat lohva, a bawhchhe tute an hrem ngam anih chuan a tluka hlu a awm lo. Chuvang chuan, he Human Trafficking lama inhnamhnawih, sualna neite hi kan hria anih chuan a chiang thei ang berin Dan leh thupek kengkawhtute i hrilh ngam ang u. 'Mi hektu dinhmuna dinna a ni lova, kan mihring puite lakah kan tihtur dik tak kan ti niah i ngai ang u'.

2. Phailam leh khaw danga thiltih chak nazawng tia kal leh hnathawk tura chhuah loh tur :-
          Kan Mizo Nula thenkhat chu Hotel leh Spa ilo vela thawhna tur zawn sak theia insawi hi an awm tawh thin a. Mahse, chung chu a tam zawk hi tunah hian he Human Trafficking lamah hian an hmingchhe tan mek a, an la hmingchhe chho zel bawk ang. Hetianga hmun danga kal leh awm turte chuan mahni awmna tur leh kalna tur hmunte ngaihven chian hmasak a thain a pawimawh tawh takzet a ni. Hetianga tih nachang hre lo Mizo Nula thahnem takin humsual an lo dai tawh a. A zankhatna intihhlum duh hial khawpa hmang pawh an awm nual tawh ka ring. Mihring dikna chanvo intihchhiatsak zawnga khawsak hi keini Mizo hnam, mi tlemte zingah (tunah pawh a darh nasat tawh em avang hian) mahni thisen zawmpuite pawh rin ngam loh hun kan la nei hial ta ve ang! Chuvangin, humsual i dai loh nan khawngaihtakin, 'i zuan hmain i tlakna tur en hmasa thin ang che'.

3. Human Trafficking that lohzia inzirtir uar :-
          Hei hi thil tul leh tihmakmawh a ni. Mizoramah pawh International Level -a Day leh eng engemaw huaihawt kan nei ta zeuh zeuh va. Tun aia nasa leh ngun, khunkhan zawk hian Mizoram Zirna In tinah te, Mahni Inchhungkhurah te, Kohhran leh Khawtlang ah te pawh kan inzirtir thar fo a tul takzet a ni.

          Human Trafficking hi a tenawm a. A tihbaiawm bawk. Awlsam têa AIDS leh HIV+ kai theihna a ni a. Kumtling lo serh leh sang thuhla-a inkhawihchhiatna hmanraw pawimawh leh rapthlak tak anih avangin keini Pathian nung betute chuan he thil kaihhnawih ang chi reng reng hi i hnualsuat ngam ang u. Pathianin a duh taka a siamte theuh kan ni si a.

           Engpawh ni se, Human Trafficking chungchangah i ngaihtuahna lo seng ve la, chu chuan Mizote leh Mizoram mipuite tan, nang leh i chhungte tan hamthatna engemaw tal a thlen ngei ka beisei tlat a ni.

          "Nang malsawmna ni ang che".


                         HLAWNCHHING

Monday, 18 January 2016

DAWN TISEI

1. MIHRING MIZIA

1. A mize dik tak i hre duh anih chuan midangin a chanchin an sawi atang ni lovin, amahin midang chanchin a sawi duh dan atangin i hre fuh zawk ang.

2. Mi fing chuan a rilru a thlak thin a, mi â chuan a thlak ngailo.

3. Chapona hi thatchhiat bul intanna a ni.

4. Hmelma hlui leh thian thar chu ring ngai suh.

5. Mifingte chuan midang tihsual atangin an zir a, mi â te erawh chuan anmahni tihsual atangin.

6. Thinrimna tam zawk hi mahni dik lohna pawm duh loh vanga lo awm a ni.

7. Hmelma neilo mi chu thian tlemte neitu a ni.

8. I thiamna nilovin, i thil thlir dan kha i hlawhtlinna hriltu ber chu a ni.

9. Kutdawh chu pawisa-ah a tlachhe ngailo.

10. Khawvela thil tha ber chu mawl(simple) hi ani a, a dawttu chu inngaihtlawmna hi a ni.

11. Inrintawnna awm lovin, inbiakremna a siam theih loh.

12. Mahni hlawkna tur chauhva thil ti thintu chuan thil tha egmah a ti lo a ni.

13. Bank Account a sum tam tam neih aiin, mi thinlung a kan theih tawk thatnaa account hawn hian hlimna min thlen tam zawk.

14. Midang chunga rilru thalo put tlatna hi kan nun chhungril ti bankrupt  tu ber a ni.

15. Duhamna ringawt thinlung a neih hi lungngaihna  leh tahna min thlen tu ber a ni fo.

16. Mahni tih theih tawk pawh tih tum lo leh midang tanpui tum ngai lo mi chuan mi thinlung ah account  a nei ngai lo.

17. Thian ten an hrechiang tulh tulh che a, an hlau tulh tulh che anih chuan chu aia loan lak hlauhawm a awm lo.

2. BER

1. Ni tha ber chu vawiin hi a ni.

2. Thilpek tha ber chu ngaihdamna hi a ni.

3. Ngaihtuahna tenawm ber chu itsikna hi a ni.

4. Buaina siam nasa tu ber chu tawng tam lutuk na hi a ni.

5. Thil awlsam ber leh atthlak ber chu mi dik lohna sawi chhuah a ni.

6. Mi pakhat ah tha tinreng zawng suh. I hmu ngai lovang.

7. I dam lai leh i thih hnu piahlam thlenga i tana pawimawh ber chu Isua Krista a ni.

3. MIHRING VS PATHIAN

1. Mihring chuan a kalsan fo ang che;
          Pathian chuan alo nghak reng ang che.

2. Mihring chuan i rin a pha ngai lovang;
          Pathian chuan i rin phak bak a tih sak fo vang che.

3. Mihring chuan a tina fo vang che;
          Pathian chuan a tidam leh ang che.

4. Mihring chuan a sawisel fo vang che;
          Pathian chuan a siam tha leh ang che.

5. Mihring chu rinhlelhawm ber a ni a;
          Pathian chu rinawm ber a ni.

6. Mihring chu i nat phah fo vang;
          Pathian chu i dampui fo vang.

7. Mihring chu a danglam fo vang;
          Isua Krista chu niminah nen, vawiinah nen, kumkhua pawhin a pangngaiin a awm fo vang. (Heb 13:8).

4. NUN

1. Nun hi Boxing nen a inang hle mai;
          I tluk avang ngawtin hnehin i awm lova. I tluk hnua i thawh leh loh avang zawkin hnehin i awm thin a ni.

2. Nunah hian a nilo zawkin zirlai dik min zirtir fo;
          Chu chu Nun Tawnhriat a ni.

3. Thil reng reng hian hlut zual hun tum hnih an nei;
1) Kan neih theih hma leh.
2) Kan chân hnuin.

4. Khawvela hmun hlu ber pahnih te chu:
1) Tuemaw ngaihtuahna chhungril bera awm reng leh
2) Mi tawngtainaa chham tel nih hi.

5. 'HLAUHNA' tih hian awmzia pahnih a nei a;
1) Engkim theihnghilh a tlanchhiat.
2) Engkim hmachhawna hlim.
Duhthlanna chu kan ta a ni e.

6. 'Intihveina'  hi inlaichinna zawng zawng tihchhiatna hmanrua a ni.
Chutianga buai tawk lek ni lo la, bansan daih rawh.

7. Min hliamtute kan ngaihdam theih hma chu, 'LUAH MAN CHAWILO' in kan thinlungah hmun an luah reng mai a ni.

8. Pawisa ip ruak hian Nundan chi hrang hrang tam tak min zirtir a. Mahse ip khat tlat chuan kawng chhiarsen loh in min tichhe thung.

9. Rinngamna hi lehkha ban ang mai a ni; Khawh anih tawh pawhin a bel nawn theih a, mahse a tira bel angin a nghet tha tawh ngailo.

10. Inhnialna hmangin mi rilru hneh tum suh. I seih hmangin hneh zawk ang che. A chhan chu i hnialpuite khan i ngawih rengna kha an tuar zo lo a ni.

11. 'HRIATRENGNA' hi thil hlu tak a ni reng ang. A chang chuan kan lungngaih nite kha kan nuihpui leh a, a chang erawh chuan kan hlimlai nite kan tahpui leh bawk a. Chu chu NUN a ni.

5. THIL PATHUM

1. Thil pathum zah turte :-
1) Kum upa
2) Sakhua
3) Dan

2. Thil pathum ngainat turte :-
1) Rinawmna
2) Thianghlimna
3) Taihmakna

3. Thil pathum ngaisan turte :- 
1) Hawihhawmna
2) Ngilneihna
3) Duhsakna

4. Thil pathum neih tum turte :-
1) Huaisenna
2) Hlimna
3) Lungawina

5. Thil pathum vawn tlat turte :-
1) Thutiam
2) Inthian thatna
3) Ngainatawmna

6. Thil pathum thuhnuaia dah turte :-
1) Lei
2) Thinrimna
3) Thlemna

7. Thil pathum ven tlat turte :- 1) Thusawi
2) Awmdan
3) Thiltih

8. Thil pathum dan tlat turte :-
1) Thatchhiatna
2) Dawt thu
3) Mi sawichhiat.

6. TLAI FO HI

1. Tlai fo hi chu chhungkaw inkaihhruai dan thalo (disfunction) zia pakhat a ni.

2. Mi tuanmuang apiang an tlai thin chuang lova, mi tuanrang fe fe tlai reng a awm theih tho.

3. Tlai bik fo hi chu midang/thawhpui te zah loh vang a ni thei.

4. Tih loh/ Kal loh hreh si, kal peih bawk silo-te hi an tlai thin.

5. Tlai duh hauh lo hi chu an tlai lo mai thin niin a lang, tlai pawisa lo chu an tlai zel mai.

6. Tan hun sawn tlai pawh hian a tlaia te chu an tlai reng tho thin.

7. Tlai lo turin hmanhmawh phili kher a tul chuang lova, mi hmanhmawh phili chungte zingah tlai an awm tho. Hun manages thiam a tul.

8. Chhuanlam chu a awm zel, mi sincere an tlai reng ngai lo.

9. Tlai reng mai te hi mi rilru hrisel lo an ni thei bawk.

10. Tlai fo mai te hi planning felfai tak nei lemlo te zingah an chhiar tel theih tho awm e.

          Chuvang chuan, thil engkim tihna apianga tlai nih i tum lo ang u. Tlai loh hi hmasawn na kawng te zinga rahbi pawimawh tak pakhat a ni tih hi i hre reng ang u.

7. LALPA FAK

1. Lalpa hi fak i duh chuan fak tuma tan lak vak aiin i tana a thiltih ropuite hi ngaihtuah mai la,  fak loh har i ti viau zawk ngei ang.

2. Thil pek lama tan lak i duh chuan pe tura in san phek viau lam aiin a thlawn ngawta a pek hnem tawh zia che hi ngaihtuah la, a thil pek ropui tak avang hian Lalpa chu enge ka pek ve ang tihna thinlung i pu thei zawk ang.

3. Inpekna tak tak nena Lalpa hnung zui i duh chuan inpe turin insawr bing vak lam aiin i tana a inpekna hlut zia hi chhut la,  ngaihtuah la, chu chuan atana inpe turin i pheikhai a ti zang ngei ang.

4. Rinna chu thiltih tel lovin thi a ni tih hre mahla nung taka thil ti tur chuan rinnaa awm a, rin phawt a tul tih hi theihnghilh miah suh.

5. I tello pawhin Lalpa hian a ropuina a hloh chuang lova,  nimahsela, a ropui puan nan a hmang duh thung che.

6. Pathian thu zawm hi a har i ti viau anih chuan i zawm tur thu chu a hlut zia ila hmu fiah tawk lo a, a thu ni lo duh zawng i ngah em vang a ni ngei ang.

8. SUH

1. Pathian ring duh miah suh;
          Rin tur dang tha tawk tak i hriat chuan.

2. Vanrama kal duh lem suh;
          Kalna tur tha zawk i hriat phawt chuan.

3. Pathian hnenah thilpek pe duh lêm suh;
          Pathian hnen atanga engmah i dawn loh chuan.

4. I mihringpuite tumah ngaihsak suh;
          Engpawh tawk la, tumah i mamawh dawn loh chuan.

5. Khawvel thlahlel em em rawh;
          Nang leh khawvel in kumhlun dawn phawt chuan.

9. TAWNGTAI LEH RAWH

1. Pathian thu te, tawngtai te leh Kohhrana inpawlkhawmna neihte i châkna alo chuai a, i thlarau nun alo chauh chuan TAWNGTAI LEH RAWH.

2. Pathian thu Bible chhiar i thatchhiat a, Pathian aw i hnenah a rawn thlen khât hle tawh chuan TAWNGTAI LEH RAWH.

3. Inngaihtlawmna leh misual nih inhriatna i tlakchham hunin TAWNGTAI LEH RAWH.

4. Mi mangang leh tlachhamte pawh hmangaihna i neih tawh miah loh chuan TAWNGTAI LEH RAWH.

5. I thinlungah midangte tawngtai sak tur i dawng tawh ngai lo anih chuan TAWNGTAI LEH RAWH.

10. HAHTHLAK VS HAHDAM

1. Inti fel tak bula awm chu a hahthlak a;
          Mi fel bula awm chu a hahdam thlak.

2. Inti hausa bula awm a hrehawm a;
          Hausa bula awm chu a nuam.

3. Inti lehkhathiam bula awmin min ti â a;
          Lehkhathiam bula awm chuan min tifing.

4. Inti changkang bula awm a hahthlak a;
          Changkang bula awm chu a nuam.

5. Inti thlarau mi bula awm chu a hrehawm a;
          Thlarau mi bula awm chu a thlamuan thlak.

6. Inti fing tak bula awmin min ti mawl a;
          Mi fing bula awm chuan min ti fing sawt.

11. I NUN I HMAN MEK AH KHAN

1. Famkim tum suh, thei an la awm lo. Mitha tak nih tum la, that chhuah zel tum zawk rawh. Chutichuan, midang mitah chuan mi famkim i ni thei mahna.

2. Hmel hlim sang pu reng mi tluka ngainatawm leh duhawm an awmlo. Hmelthatna hi duhawmna a ni hauh lova, duhawmna chu hmel atanga thatna lo lang chhuak zawk hi a ni.

3. Hmangaihna mit hi a del hauh lo. Ani chuan mit ni lovin thinlungin a thlir lehnghal. Enlenna -a en ang vel a ni a, tlinlohna leh thatlohna chu chiang takin a hmu a, a haider mai a ni. Hmangaihna panna hmun apiangah tlinlohna a chhah thin a sin.

4. Thu tha tak tak  sawitute hian an zawm vek bik kher lova, an nunah hmuh tum kher lovin an thusawi tha chu zawm tum bik mai rawh, a finthlak zawk.

5. Hmangaihna hi hmangaih lêt loh pawh inhuamna a ni asin.

6. Mahni inngaihhlut luatna hi mi mâwl kan nihzia inhriatna hliah khuh tu a ni.

7. Ngaihdamna hi i mihringpui chunga i thiltih theih hlu tak a hnua nangmah ngeiin ila tangkai pui leh tur a ni.

8. I din theih hmain tlan tum ngawt suh; Thlawh zirtu chuan din, kal leh tlan a zir hmasa phawt tur a ni.

9. Nuih sêih hian man a nei lova, thil tam tak a siam thei si. A petuten an retheih phah chuan loh laiin a dawngtuten an hausak phah si.
Reilote chhunga pek chhuah pawh ni se khuarei thlenga hriatreng a ni lawi si.

12. HRINGNUNAH HIAN

1. Nihnain min pek chawp zahawmna aiin hlawhchhuah zahawmna a hlu zawk.

2. Zahawmna hi eng dinhmun atang pawhin a hlawhchhuah theih.

3. Hausakna dik chu neih tam ni lovin, neih saa lungawi hi a ni.

4. Mi neih awt thinte hian mahni leh mahni an inhmusit a ni.

5. Incheina hi pawimawh ber mahse nihna leh dinhmun erawh min pe lo.

6. Mahnia ngaihdan nghet nei lote hi lehkhachhia ang an ni.

7. Mi lei i bat chuan an bawihah i insiam tihna a ni.

8. Hausa tlak lo leh retheih inhmeh lo a awm theih.

9. Thawkrim hmasa peih lo chuan nawmsak a phu lo.

10. Thlifim hlutna hre chiangtu ber chu thlantui a ni.

11. Duh apiang neih theih ai chuan neih apiang duh theih a hlu zawk.
94. Khawvel i chen lai chuan hlim takin i nui ani mai thei e, khawvelin i taksa a chen let hunah chuan i mittui ala far ang.

13. I VANGLAI HIAN

1. Ruihhlo i hlimpui a, i nuihpui emaw i tih khan, chu ruihhlo vek chuan i taksa a chen hunah chuan inchhirna mittui i biangah alo luang tawh ang.

2. Lalpa mite hmusita khawvel mite i zui anih chuan, i mangan, harsat niah, khawvel miten an tlansan ang chea, Lalpa mite i pan tawh thung ang.

3. I vanglai hian, i siamtu hre lova i tlansan lui anih chuan, manganna khur atangin Lalpa i tih hun ala
thleng tho tho ang.

4. I chak that lai, i vanglai hi, khawvel tan i in tlakral anih chuan i lei taksa alo chauh hunah, lungngaihna mittuiin a bual ang che. Lalpa ila mamawh tho tho ang.

5. Khawvel tlansana Lalpa tana ke i pen ni apiangah, hlimna avangin i bianga mittui luang chu Lalpan a hruk hul sak ang che.
---------------------------------------------------------------

1. A tawp thleng peihlo tan bul tan loh a finthlak zawk.

2. Fakna i lawm viau chuan sawisel pawh i haw viau ang.

3. Chapona tlangsanga kan din lai aiin tlawmna ruama kan thingthit lai hian finna kan hnaih zawk.

4. Hausakna tehfung chhe zawk chu sum a ni a, a tha zawk chu lungawina.

5. Intluktlanna tak tak chu thlanmualah ani a awm ni.

6. A bul tan that a tha e, amaherawhchu zawh that a tha zawk.

7. An laka beisei tur awmlo te kan dawnsawn dan hian kan mize dik tak a tarlang thin.

8. Beidawnna hi min tiphurtu atan hman hlauh tur a ni, min tihnualtu atan ni lovin.

9. Chetsual palhna a thlen hnu a thurawn inpek chu thih tawh hnua damdawi inpek ang a ni.

10. Rinhlelhna nei ngailo mihring chuan thutak a pawh ngai lovang.

11. Kan hmangaihte ai chuan min hmangaihtute hi kan tan an hlu zawk.

12. I thinlung hliamtu chu theihnghilh la, i nih ang ang a pawmtu che chu vuan tlat ang che.

13. Thu tiam mai mai suh, mi'n an ringlo hlauh dah ang che. I ti thei ngei dawn tih i hriat chauhin thu tiam thin ang che.

14. I lungngaih laiin Pathian ka lamah a tanglo ami tiin ngaihtuah ngai suh, Pathian lamah ka tang em tih ngaihtuah zawk rawh.

15. Beiseina neilo mihring chu ala boral ang, beiseina neitu erawh ala ropui ang.

16. I hlim leh lawmin i siamtu Pathian hre reng la, i lungngaih laiin amah au thin ang che.

17. I dik loh chuan i dik lohna pawm la, i lo dik anih chuan ngawi tlat rawh.

18. Taimak hi vanneih na bul a ni.

19. Mahni tih tur tha taka tih hi ropuina a ni.

20. Hausakna in thian a siam a, retheihna erawh chuan a hnawt bo thung.

21. Retheihna anga zirna tha a awm lo.

22. Hmangaihte inkara thil chiang tak mai pakhat awm chu intheihnghilh theih lohna hi a ni.

23. Hawtu neilo mihring a awm theih loh.

24. Fate zilhhauna tha ber chu hmangaihna lan tira, thinrim inthup chunga zilhhau hi a ni.

25. Thu zeprukpui turin tumah sawm suh, ani pawh kha thu zeprukpui tura mi sawm ching ve tho anih kha hre rawh.

26. Thinrim hmel i put fo chuan miten an hmu hmeltha lovang che.

27. Thinlung sak tinem tur chuan tawngkam thlum hi a tangkai ber.

28. Tawngkam hi mihring mize zawnawlna a ni.

29. Tawngkam tha hi hnehna kawng khat a ni a, ngawih hi hnehna kawng dang a ni.

30. Thatna chi khat tal nei lova sual famkim a theih loh a, sualna chi khat tal nei lova that famkim pawh a theih bawk hek lo.

31. Ral lakah leh hmelma hmaa thin phu ngai lo mi pawh hi, hmangaihte hnenah chuan a phu der der thin.

32. Rinawm hlut zia i hriat duh chuan vawikhat rinawm lovin awm la i hre maiang.

33. Phal vak lo chung chuan pe suh la, phur vak lo chung chuan thu intiam suh.

34. Pa tha ni tur chuan bengngawng anga awm a ngai a, nu tha ni tur chuan mitdel anga awm a ngai thung.

35. Nangmah leh a nu leh pa bum ngailo chauh nupui pasalah thlang ang che.

36. Nitin i sual paih la, thianghlimna belh la, hmangaihna puntir la, chanchin tha sem thin rawh.

37. Mi huaisenin hmelma a ngam a, mi tumruh a hlawhtling a, mi remhria a him thin.

38. Mi duham chu an tawngkam a thlum a, mi thinchhia chu an tawngkam a vin.

39. Lungngaihna chu naktuk atan dah tha la, vawiinah hlim takin awm rawh.

40. I thinlung hmun tha ber chu Isua pe la, a dawtah mite, a dawt lehah nangmah, tichuan Lalpaah lawmna ilo nei ang.

41. I tum anga thil a awm lohvin Lalpa tum dan a ni tih hre thin ang che.

42. I kuta awmlo thilte avangin in ngaihtuah buai lo la, i kuta i neih thil kha a hlu thei ang bera hman tum zawk rawh.
Buaina leh harsatna i tawh aiin malsawmnah i dawn chhiar zawk la.

43. I hloh aiin i hlawkna hmu lian thiam ang che.

44. Sum leh pai hausakna aiin i taksa hriselna a hlu tih hrethiam ang che.

45. Tanpui ngai tanpui uar la tanpui nih erawh hmanhmawh suh.

46.Mahni inngaih hniamna hi hmasawnna hmelma lian tak a ni.

47. Hlawhtlinna hi tan lakna rah a ni a, hlawhchhamna erawh nuamtawlna rah a ni.

48. Ruahmanna chu tha hle mahse thawhrimna in a zui si loh chuan mumang aiin a ropui chuang lo.

49. Nung turin ei la, ei tur ringawt chuan nung suh.

50. Tumah mahni thlan tuiah an tlahlum ngailo, bei nasa rawh.

51. Mi thalote kawppui ai chuan mahnia awm a tha zawk.

52. Minute khat thinrimin damchhung daih pawi a thlen thei.

53. Thil tha tih hi a thamral mai lova thil tha lo tih pawh a thamral mai ngai lo.

54. Chapona hian sual dang a cho chhuak thin.

55. Thil neih a zawnga hlu ber chu mahni inthunun theihna hi a ni.

56. Phuba lak dan tha ber chu theihnghilh hi a ni.

57. Mihring chu a thih dan aiin a nun dan a pawimawh zawk.

58. Hlimna zawng suh. Dik takin nung la, hlimnain a zawng hmu mai ang che.

59. Engkima hlawk vek i tum chuan, i rilru a piangsual hle tawh a ni.

60. An laka beisei tur awm lote i dawnsawn danin i mize dik tak a tar lang.

61. Vanduaina tam zawk hi hun hman that loh rah a ni.

62. Mi lungawilo chuan midang hnenah lungawina a pe thei lo.

63. Fate tan i pek theih hlu ber chu i hun kha a ni.

64. Beidawng suh, nangmah siamtu che chuan a thlahthlam dawn si lo che a.